و چند داستان دیگر به فارسی ترجمه شده است.انتخاب مودیانو به عنوان برنده نوبل ادبی امسال تا حدی خارج از انتظار بود و البته این بار اول نبود که آکادمی سوئد منتقدان و کارشناسان ادبی را غافلگیر میکند. آکادمی سوئد 18 عضو دارد و نام برندگان را تا آخرین لحظه مخفی نگه میدارد.
امسال بیشتر رسانهها و محافل ادبی از شانس بالای هاروکی موراکامی، نویسنده ژاپنی و نگوگی واتیونگو نویسنده کنیایی نام برده بودند. برخی نیز سوتلانا الکسیویچ، خانم نویسنده روسیه سفید، را به خاطر روشنبینی و دلیری سیاسی او نامزدی مناسب میدانستند.
نامزدهای روزافزون نوبل ادبی
امسال 210 نویسنده در لیست نامزدهای نوبل بودند. برخی از نامها سالهاست که در این لیست تکرار میشوند. مانند دو نویسنده نامدار امریکای شمالی: فیلیپ راث و جویس کارول اوتس.
نوبل به نویسندهای تعلق میگیرد که به خلاقیتی ویژه در جهان ادبیات دست زده باشد یا در سال قبل برجستهترین کار ادبی را عرضه کرده باشد.
برای نمونه در تقدیم نوبل به گابریل گارسیا مارکز، که جایزه نوبل سال 1982 را دریافت کرد، ذکر شده بود که این نویسنده کلمبیایی با خلق سبک "رئالیسم جادویی" به شکلی ویژه مسائل جهان واقعی را با دنیای خیال در آمیخته است.
جایزه نوبل از آن نویسندگان حرفهایست، هرچند در گذشته مواردی پیش آمده که افرادی جایزه را برنده شدهاند که کار اصلی آنها ادبیات نبوده. مانند داریو فو که در سال 1997 جایزه را برنده شد. این هنرمند ایتالیایی بیشتر به عنوان هنرپیشه و کارگردان تئاتر شهرت دارد. همچنین گفته میشود که اکنون سالهاست نام باب دایلن نیز در لیست نامزدهای نوبل است، درحالیکه او بیشتر به عنوان خواننده و ترانهسرا شناخته میشود.
از گذشته تا امروز نوبل
نوبل را نویسندگان هم برای مجموعه کارها دریافت میکنند و هم برای یک کار ادبی، مثلا توماس مان، نویسنده بزرگ آلمان، در سال 1929 برای رمان "بودن بروکس" جایزه را دریافت کرد؛ یا آلبر کامو که در سال 1957 برای "خلاقیت ادبی که بر مسائل وجدان بشری دوران ما نوری تازه افکنده است".
وینستون چرچیل، نخست وزیر اسبق بریتانیا، تنها سیاستمداری بود که در سال 1953 جایزه ادبی نوبل را برنده شد.
نویسندگان زن تا کنون 13 بار نوبل برنده شدهاند که آخرین آنها آلیس مونرو، نویسنده کانادایی و "بانوی داستان کوتاه" بود که سال گذشته جایزه را دریافت کرد.
برندگان نوبل همواره مخالفانی داشتهاند، اما گاه این مخالفت بسیار شدید تا حد اعتراض بوده است: مانند مورد الفریده یلینک، خانم نویسنده اتریشی که در سال 2004 برنده نوبل ادبی شد و بسیاری از منتقدان شایستگی و ارزش ادبی کارهای او را زیر سؤال بردند. یا مو یان، نویسنده چینی که در سال 2012 برنده نوبل شد و گروهی، از جمله برخی از هموطنان او، این نویسنده را به همکاری با دستگاه سانسور در جمهوری خلق متهم کردند.
بیشتر برندگان نوبل تا امروز از کشورهای اروپای غربی بودهاند، در برابر سهم کشورهای آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین بسیار پایین بوده است.
جوانترین برنده نوبل ادبی تا امروز ردیارد کیپلینگ، نویسنده انگلیسی بوده است که به خاطر "گزارش از جنگل" در سال 1907 در 42 سالگی جایزه را دریافت کرد و پیرترین آنها دوریس لسینگ که در سال 2007 در 88 سالگی جایزه را گرفت.
در طول تاریخ نوبل، دو نویسنده جایزه را رد کردند: بوریس پاسترناک، نویسنده و شاعر روس که در سال 1958 به خاطر "دکتر ژیواگو" برنده شد، اما به خاطر فشارهای سیاسی ناگزیر به رد آن شد و ژان پل سارتر، برنده جایزه سال 1964 که گفت همیشه با حمایت نویسندگان از سوی نهادهای رسمی مخالف بوده است.
سرآغاز نوبل
جایزه نوبل در رشته ادبیات از سال 1901 تا کنون 106 بار روی هم به 110 نویسنده تقدیم شده است. جایزه، به خاطر جنگ در اروپا، هفت بار پخش نشد.
جایزه نوبل علاوه بر اهمیت و اعتبار ادبی، گرانبهاترین جایزه جهان است و مبلغ هشت میلیون کرون سوئد، برابر 870 هزار یورو یا حدود یک و نیم میلیون دلار ارزش دارد.
پایه گذار این جایزه آلفرد نوبل (1833 – 1896) مخترع دینامیت است. این دانشمند سوئدی که از پیامدهای خطرناک اختراع خود در رنج بود، برای جبران خطرات آن، وصیت کرد که هر سال از دارایی او مبلغی به عنوان جایزه به پنج رشته اعطا شود: فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح.
برندگان جوایز معمولا از ششم اکتبر به تناوب و در رشتههای گوناگون اعلام میشوند و همگی در دهم دسامبر، روز درگذشت آلفرد نوبل، در استکهلم توسط کارل شانزدهم پادشاه سوئد به برندگان اعطا میشوند.
جایزه صلح نوبل، تنها جایزهایست که به دلایل تاریخی، نه در استکهلم بلکه در اسلو، پایتخت نروژ اعطا میشود.