به طور طبیعی سن شروع سخن گفتن متفاوت است گروهی از كودكان در 12 ماهگی چند واژه ساده را بیان می كنند در حالی كه گروهی حتی در 15 تا 18 ماهگی هم نمی توانند به مهارت صحبت کردن برسند.

70 درصد كودكان تا 2 سالگی حدود 50 تا 250 واژه را بیان می كنند و جمله های 2 یا 3 كلمه ای می گویند به عبارتی به گفتار تلگرافی رسیده اند و حدود 10 تا 12 درصد نیز از نظر گفتار، دیرتر از دیگر كودكان هم سن خود به زبان می آیند.

دیر به حرف آمدن خطری ندارد اما در حدود 18 ماهگی و گاهی یك سالگی به بعد اگر كودكان در درك مشكل داشته باشند، باید با پزشك مشورت كرد.بررسی ها نشان می دهد میزان حوزه واژگانی با تعداد واژه هایی كه كودك می شنود و نیز با تشویق های اطرافیان هنگام صحبت كردن، رابطه مستقیم دارد كه این جا تاثیر والدین مشخص می شود یعنی هرچه برای فرزند خود بیشتر قصه بگویند و بیشتر صحبت كنند تاثیر مثبت تری در زود حرف زدن كودك خواهند داشت و هرچه با كودك رسا، واضح و بلند صحبت كنیم و به ویژه اگر گفتار ما با انجام دادن كاری و فعالیتی عینی همراه شود مثلا همراه نوشیدن آب واژه نوشیدن و آب و یا موقع شیر خوردن كودك واژه شیر و خوردن را به كار ببریم در رشد زبانی كودك تاثیرگذارتر است. قصه گویی ها، لالایی ها و خواندن شعر های كودكانه هم در افزایش حوزه واژگانی و رشد زبانی بسیار تاثیرگذار است البته این واژه ها ابتدا از اسم ها شروع می شوند سپس به سوی كاربرد فعل ها مثل خوردن، گفتن، نشستن و ... پیش می روند و از واژه های عینی و ملموس به سوی واژه های ذهنی و انتزاعی پیش رفت می كنند و اگر كاربرد واژه ها همراه تصویرها باشد تاثیر بیشتری در رشد زبان كودك خواهد داشت.

برای رشد زبانی كودك، والدین نباید قبل از درخواست و احساس تمایل كودك، نیاز او را برطرف كنند. اگر كودك شیر یا آب می خواهد بعد از بیدار شدن از خواب ابتدا باید احساس نیاز كند كه ممكن است این درخواست در مراحل اولیه به شكل گریه و حركات باشد سپس والدین باید جمله یا واژه هایی به ویژه اسم ها مانند شیر، آب و فعل هایی مثل خوردن و نوشیدن را تكرار كنند و بعد از آن به كودك شان شیر بدهند، این كار هم انگیزه كودك را برای یادگیری بالا می برد هم چون كاربرد واژه ها همراه انجام فعالیتی است، در یادگیری تاثیرگذار و ملموس تر است.

در مراحل بعد كه كودك بزرگ تر می شود، باید اجازه دهید در همه موقعیت ها، مهارت های گوش كردن و صحبت كردن را تقویت كند و دراین مرحله اگر كودك با گروه هم سن و سال خودش باشد، بهتر است. باید توجه داشت كه بازی برای كودك علاوه بر سرگرمی، ابزاری برای یادگیری است و كودك در حین بازی مهارت های زیادی را از جمله مهارت گفتاری می آموزد و توان ارتباطی او تقویت می شود.

باید از فرصت های بازی استفاده كرد و بازی ها را هدایت كرد چرا كه بازی خمیرمایه تفكر و زبان آموزی است. به عنوان مثال با خرید اسباب بازی هایی كه زبان فارسی را آموزش می دهند، می توان به زبان آموزی فرزند خود كمك كرد.

والدین كم حوصله امروزی باید صبور باشند و به كودك فرصت دهند تا جمله ها و واژه های خود را كامل كند. این امر باعث اعتماد به نفس كودك نیز می شود زیرا اگر در حین خطاهای گفتاری به او فرصت ندهید، توانش زبانی و ارتباطی كودك را دچار اختلال خواهد كرد و حداقل سرعت رشد زبانی او كندتر می شود.

نكته دیگر رعایت اصل نوبت گیری در فرآیند صحبت كردن و توانش ارتباطی كودك است یعنی نباید بین حرف ها یا گفتار ناقص كودك پرید و باید به او فرصت داد تا سخن خود را بگوید و او را هدایت كرد كه حرف های خود را در موقعیت های اجتماعی نیز بیان كند درغیر این صورت اگر اصل نوبت گیری در مورد كودك رعایت نشود، از اجتماع طرد و به علت كم حرفی كنار گذاشته می شود و این امر اعتماد به نفس كودك را دچار اختلال می كند.

نكته آخر این كه بررسی ها نشان داده است كه از شیشه و پستانك باید كمتر استفاده شود چرا كه این امر احتمال نوك زبانی صحبت كردن را تقویت می كند. این امر در شكل دستگاه گفتاری به ویژه لب ها و لثه جلو تغییراتی ایجاد می كند و مانع تلفظ عادی و طبیعی كلمات خواهد شد.

علیرضا خواجوی/ كارشناس ارشد زبان شناسی