اشاره :
شايد بسياري از ما نام سيستم‌عامل شركت سان مايكروسيستمز، يعني سولاريس را كمتر از ساير سيستم‌عامل‌هاي محبوب مثل ويندوز و لينوكس شنيده باشيم. دليل آن هم كاملاً روشن است. اين سيستم‌عامل به دليل كاربردهاي خاص آن كه مربوط به ميني كامپيوترهاي SPARC مي‌شود صرفاً در دسترس افراد خاصي كه شبكه‌هاي مبتني بر كامپيوترهاي مذكور را مديريت مي‌كنند قرار دارد. پس از مدتي نسخه‌هايي از اين سيستم‌عامل قدرتمند براي نصب بر روي كامپيوترهاي شخصي X86 توسط شركت سان ارايه گرديد كه در برخي كاربردهاي خاص مثل سرورهاي اينترتني مورد اقبال كارشناسان و كاربران قرار گرفت. در اين مقاله نگاهي خواهيم داشت به اين سيستم‌عامل و نسخه جديد آن.

 
پس از يك سال و اندي قول و قرار، بالاخره تلاش‌هاي شبانه‌روزي و انجام آزمون‌هاي مختلف بر روي نسخه‌هاي آزمايشي نتيجه‌ و ياران اسكات مك‌نلي، مديرعامل شركت سان مايكروسيستمز، به‌طور رسمي جشن گرفتند و دوشنبه 15 نوامبر را به عنوان روزي خاطره‌انگيز اعلام نمودند. كه هم‌اكنون يك نسخه آزمايشي با عنوان Express Edition بر روي سايت شركت سان از اين نشاني آماده دريافت و نصب رايگان است.

اما طبق اظهارات مديران پروژه سولاريس، نسخه كامل آن به زودي عرضه خواهد شد و به احتمال زياد چند ماه بعد از آن هم با ارايه سورس‌كد آن به صورت، سولاريس را به جمع جامعه اُپن‌سورس رهنمون خواهد ساخت.
سيستم‌عامل سولاريس كه هم بر روي كامپيوترهاي SPARC و هم بر روي كامپيوترهاي شخصي X86 با پردازنده‌هاي اينتل و AMD قابل‌اجرا است، در طول حيات خود از سال‌ها قبل تاكنون دچار افت و خيزهاي فراواني شده است. در ابتدا اين سيستم‌عامل با ارايه يك محيط گرافيكي براي يك سيستم‌عامل مبتني بر يونيكس، توانست نظر بسياري از كاربران يونيكس‌هاي متني و قديمي‌تر مثل SCO را به خود جلب كند اما به تدريج و با مطرح شدن لينوكس و دنياي اپن‌سورس، خصوصاً در نقش سرورهاي مربوط به شبكه‌هاي كوچك، اين سيستم‌عامل در معرض رقابتي دشوار قرار گرفت. محيط‌هاي زيبا و كاربرپسند مشهور لينوكس مثل Gnome و KDE و انواع و اقسام برنامه‌ها، هر روز محبوبيت محيط گرافيكي X سولاريس را تحت‌تأثير قرار داد. البته با تمام اين اوصاف و پس از گذشت سال‌ها از ارايه نسخه‌هاي مختلف لينوكس‌هاي سرور و نرم‌افزارهاي متعدد تحت آن، هنوز سرويس‌دهنده‌هاي بزرگ اينترنتي مثل ياهو يا Hotmail و MSN، سولاريس را به عنوان يكي از قدرتمندترين، پايدارترين و امن‌ترين سيستم‌عامل‌ها مورد استفاده قرار داده و هيچگاه سخني از جايگزيني سرورهاي سولاريس خود با آلترناتيوي به نام لينوكس سخن به ميان نياورده‌اند. اما به هر حال مسأله مهمي كه در اين زمينه اتفاق افتاد، كاهش موارد استفاده و كاربرد سولاريس به عنوان يك سيستم‌عامل گرافيكي مبتني بر يونيكس بود و از اين جا به بعد بود كه بسياري از كاربران قديمي يونيكس كه به دنبال راه‌حلي براي رهايي از مشكلات و عدم جذابيت سيستم‌عامل خود بودند، به غير از سولاريس، به آلترناتيو ديگري مثل لينوكس هم به شدت توجه مي‌كردند. سان را بر آن داشت تا به هر صورتي كه شده سعي كند سولاريس را به جايگاه قبلي خود برگرداند. طبق اظهارات مقامات سان، بيش از ششصد تغيير و بهبود در نسخه جديد سولاريس 10 به‌وجود آمده است. تكنولوژي مشهور سولاريس به‌نام Big Five اكنون شامل پنج برنامه قدرتمند به‌ نام‌هاي N1 Grid Container براي ايجاد محيط‌هاي چندگانه، DTrace كه يك ابزار ويژه شناسايي و تست سيستم براي مديران شبكه است، سيستم
Predictive self healing جهت تشخيص زودهنگام اشكالات احتمالي و رفع خودكار آن‌ها، تكنولوژي
.crypto infrastructure و همچنين فايل سيستم زتابايتي (يك ميليون گيگابايتي) به‌نام ZFS مي‌باشد. از ديگر تغييرات عمده، امكان اجراي توابع كتابخانه‌اي نوشته شده براي لينوكس است. بدين‌صورت برنامه‌هاي كامپايل شده براي لينوكس،  در سولاريس هم قابل‌اجرا هستند، پديده‌اي كه قبلاً سيستم‌عاملي مثل FreeBSD به داشتن آن به خود مي‌باليد.
از سوي ديگر، توسعه‌گران سيستم و برنامه‌نويسان هم از ويژگي‌هاي جديد سولاريس 10 بي‌نصب نخواهند ماند. نسخه‌هاي بتاي (Java studio 10 (JS و همچنين (7 Java studio Enterprise 7 (JSE مژده‌اي به علاقه‌مندان زبان جاوا براي برنامه‌نويسي راحت‌تر در محيط‌هاي جديد متعلق به سولاريس است.
 
نمايي از محيط Gnom در سولاريس، برنامه XMMS كه در سمت راست و پايين مشاهده مي شود يك برنامه پخش چندرسانه اي مشهوردر لينوكس است.
يكي از بزرگ‌ترين تغييراتي كه در نسخه جديد سولاريس به‌وجود آمده، مسأله قيمت و مجوز استفاده (License)  است. در اين وادي، دارندگان نسخه‌هاي قبلي سولاريس قابل نصب بر روي سرورهاي SPARC هيچ تغيير خاصي را احساس نخواهند كرد و سياست خريد يك سرور و يك مجوز كماكان برقرار ماند. اما در مورد سرورهاي X86 احتمال اعمال دو سياست مختلف در اين زمينه وجود دارد. در ابتدا يك نسخه كاملاً رايگان و قابل دريافت از طريق اينترنت به مشتريان اعطا مي‌شود و آن‌ها فرصت كافي را براي تست و سنجش انگيزه خود جهت استفاده از نسخه جديد را مي‌‌يابند. اين نسخه هيچ جاي بروز شدن (uptodate)، رفع باگ و هر نوع پشتيباني از طرف سان را ندارد. در صورت متقاعد شدن كاربران به استفاده دائمي از سولاريس 10، يك مجوز از ميان دو انتخاب زير به آن‌ها داده مي‌شود: قيمت 120 دلار در سال براي هر پردازنده با امكان بروز شدن سيستم‌عامل و رفع باگ‌ها و يا قيمت 240 تا 360 دلار در سال براي هر پردازنده با امكانات مورد قبلي يا به علاوه هر نوع پشتيباني.
 سياست مذكور صرفاً به جهت ترغيب كاربران سرورهاي ويندوز و لينوكس به روي آوردن به طرف سيستم‌عامل جديد 64 بيتي سولاريس 10 است.
مارك مك كلين، معاون فروش نرم‌افزار در سان، معتقد است: سيستم جديد قيمت‌گذاري محصولات سان، بسياري از طرفداران لينوكس ردهت و حتي فدورا را به خود جلب خواهد كرد. اگر چه فدوراي 3 يك سيستم مجوز استفاده چند لايه به نام Kick-the-tires دارد كه كاربران را تشويق به خريدن يك نسخه و استفاده از چند نسخه رايگان  مي‌كند، اما آقاي مك كلين معتقد است كه سان با ارايه يك نسخه رايگان در ابتداي كار نه‌تنها مشتريان ردهت بلكه مشتريان لينوكس HP و حتي سولاريس نسخه 9 خودش را هم به شدت تحت‌تأثير قرار مي‌دهد. اين كار باعث مي‌شود تا كاربران ابتدا سرويس‌هاي مختلف موجود در سولاريس 10 را آزمايش كرده و سپس هر طور كه مي‌پسندند اقدام به خريد آن‌ها نمايند. مايكل دُرچ تحليلگر و مشاور مسايل IT معتقد است كه مديران سيستم‌هاي Enterprise به هيچ عنوان نبايد به سادگي از كنار سولاريس 10 بگذرند زيرا در صورتي كه شركت سان در اظهاراتي كه در مورد اين سيستم‌عامل مي‌كند، صادق باشد، فضاي جديدي با ارايه آن در حوزه سيستم‌عامل‌هاي قدرتمند ايجاد خواهد شد و به‌خصوص با اين سيستم قيمت‌گذاري جديد خيلي چيزها تحت‌تأثير قرار خواهند گرفت.
جان لوياسونو، معاون اجرايي سان معتقد است اين شركت در طراحي و ساخت اين نسخه سيستم‌عامل كه هزينه‌اي در حدود نيم‌ميليارد دلار و ارزش كاري بيش از سه‌هزار مهندس را دربرداشته است، اهداف كوتاه‌مدت و بلندمدت ويژه‌اي را دنبال مي‌كند. كارايي غيرقابل تصور، امنيت غيرقابل رقابت و كاربرد فراوان از جمله اين اهداف هستند. مكانيسم بهينه‌يافته TCP stack موجود در سولاريس 10، افزايش 20 درصدي سرعت انتقال ده‌ها گيگابايت اطلاعات را از طريق شبكه اترنت فراهم آورده است. يا مثلاً ابزار DTrace به بهترين وسيله مديران سيستم يا حتي برنامه‌نويسان براي مانيتورينگ سيستم تبديل شده است. بدين‌وسيله مي‌توان كليه عمليات ورودي - خروجي در حال اجرا را مشاهده كرد. بسياري از خطاهاي رخ داده در ماژول‌هاي كرنل كه پيش از اين فرصت زيادي جهت كشف آن‌ها زمان مصرف مي‌شد، اكنون در عرض چند دقيقه قابل رديابي هستند. در زمينه سيستم N1 Grid، در نسخه‌هاي قبل، اين فناوري قادر بود چند محيط مجازي جدا از هم سولاريس را بر روي يك دستگاه كامپيوتر شبيه‌سازي كند. به واسطه اين قابليت، در واقع كاربر احساس مي‌كرد كه داراي چند سيستم‌عامل سولاريس بر روي يك كامپيوتر است و مثلاً با يكي از آن‌ها شروع به نصب برنامه مي‌كرد و با ديگري به اينترنت متصل مي‌شد و غيره. اما اكنون اين مسأله به چيزي غير از وجود چند دسكتاپ مختلف براي كاربر تبديل شده است. اكنون شما با تكنولوژي N1 Grid Container قادر خواهيد بود براي اين محيط‌هاي جديد آدرس‌هاي IP جداگانه و يا فايل سيستم مجزا در نظر بگيريد. شايد بسياري از متخصصان، تكنولوژي جديد سولاريس را همتراز ماشين‌هاي مجازي WMWare كه همين كار را قادر است انجام دهد بدانند. اما نكته مهم اين است كه اصولاً محيط‌هاي شبيه‌سازي شده با WMWare بسيار كندتر و با كارايي كمتري نسبت به فناوري  جديد سولاريس هستند. در سولاريس شما مي‌توانيد مثلاً 3 محيط مختلف را در عرض پانزده دقيقه ايجاد كرده و با سرعت عالي به گشت‌وگذار و كار در هر يك از آن‌ها بپردازيد. ضمن اين‌كه نياز به هيچ برنامه واسطي هم نداريد و خود سيستم‌عامل اين سرويس را به بهترين شكل و بالاترين سطح مديريت در اختيارتان قرار مي‌دهد.
به‌طور كلي ادعاي جديد سان مبني بر افزايش سرعت نسخه ويژه SPARC در سولاريس 10 و همچنين سريع‌تر بودن نسخه ويژه X86 آن نسبت به كليه لينوكس‌هاي سرور مسأله‌اي است كه با گذشت زمان و نظر كارشناسان و كاربران مشخص خواهد شد. اما در اين موضوع كه سولاريس 10 را مي‌توان يك نقطه عطف در فعاليت‌هاي شركت سان دانست، چه به لحاظ ارايه يك نسخه رايگان، چه به لحاظ ارايه سورس‌كد سيستم‌عامل و چه به‌خاطر بهبود‌هاي شگفت‌انگيز در كارايي، امنيت و سادگي استفاده. ضمن اين‌كه اصولاً شركت سان به دليل ارايه پلتفرم كامل سخت‌افزاري و نرم‌افزاري مختص خودش هميشه زبانزد جامعه IT بوده و احتمالاً اين‌بار نيز سعي در توليد سخت‌‌افزارهاي ويژه‌اي خواهد نمود كه در تعامل با سولاريس 10، قدرتي غيرقابل رقابت را در ميان سرورهاي Enterprise و حتي سرورهاي شبكه‌هاي كوچك‌تر، به دست آورد. در شماره‌هاي آينده سعي خواهيم كرد از سيستم‌عامل جديد سان، گفتني‌هاي بيشتري داشته باشيم.