چندی است که در خبرها آمده است که کشور چین موفق به آزمایش اولین سلاح ضدماهواره‌ی خود شده‌است. بر اساس خبرها این سلاح که یک موشک است توانست یکی از ماهواره‌های قدیمی هواشناسی چین را در مدار نابود کند. البته مشخص نشد که این ماهواره دقیقاً در چه مداری قرار داشت. ولی هر چه است این آزمایش موشکی، بحث قدیمی سلاح‌های ضدماهواره که بیش از 25 سال به فراموشی سپرده شده‌بود را دوباره زنده کرد.
در این مقاله قصد داریم نگاهی کوتاه و مختصر به تاریخچه‌ی این سلاح‌ها بیاندازیم.
منبع: کتاب راکت و موشک‌های استراتژیک جهان (جلد هفتم: سلاح‌های استراتژیک)
نویسنده: سرهنگ یعقوب اصلانی
نوبت چاپ: اول 1381
ناشر: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ارتش
سلاح‌های ضد ماهواره‌ی آمریکا
رشد و توسعه‌ی این سلاح‌ها که با علامت اختصاری ASATS (Anti Satellite System) نشان داده می‌شوند، در عمل هماهنگ با پیشرفت‌های حاصله در صنعت ماهواره‌ها شروع شده‌است. از این لحاظ هر دو قدرت آمریکا و شوروی نسبت به فضا از خود حساسیت نشان می‌دهند. اصول پندافند هوایی از دیدگاه قدرت‌های بزرگ بر این مبنا استوار است که در فضا سیستمی ایجاد شود که عملاً و در زمان دلخواه قادر به حفاظت از ماهواره‌های خودی بوده و در عین حال توانایی انهدام ماهواره‌های دشمن را نیز داشته باشد.
هر دو کشور آمریکا و شوروی سابق در دهه‌ی 1950 در حال توسعه‌ی سلاح‌های زمین به هوا بودند و پایه و اساس این سلاح‌ها الگوی طراحی و ساخت سلاح‌های ضدماهواره شده‌است. در این سلاح‌ها از تقویت‌کننده‌های مخصوص فضاپیماها، همراه با سرجنگی متناسب که بتواند آن‌ها را در همان مدار ماهواره مستقر کند، استفاده می‌کردند. نام این سیستم‌ها را با توجه به مفهوم انگلیسی آن هم‌مدار (CoOrbital) نامگذاری کردند. عیب سیستم‌های یادشده این بود که به دقت قابل ملاحظه‌ای نیاز داشتند. اولین سیستم از این نوع با استفاده از موشک‌های Nike و Thor بین سال‌های 1960 تا 1971 در اقیانوس آرام مستقر گردید.
در اوایل دهه‌ی 1960 آمریکا سیستم ضدماهوارهای مجهز به کلاهک اتمی را نیز آزمایش کرد. پس از آن‌که مشخص شد انفجار اتمی در فضا همراه با هدف به ماهواره‌ی خودی نیز آسیب می‌رساند، در سال 1975 این سامانه ملغی گردید.
آمریکا سیستم هواپایه‌ی دیگری را که با علامت ASM-BS نشان داده می‌شود، و قبل از پرتاب به وسیله‌ی هواپیما در 10 کیلومتری سطح زمین (ارتفاع پرتاب) قرار می‌گرفت، در دست توسعه داشت که در واقع نوعی موشک هوا به سطح بهسازی شده‌بود که قبل از پرتاب باید به هدف نشانه‌روی می‌شد. بعدها در سال 1988 با دخالت کنگره‌ی آمریکا توسعه‌ی این سلاح‌ها متوقف شد.
طرح دیگر ابتکاری دیگر کشور آمریکا، استفاده از سیستم مستقر در شناور دریایی بود که با رفع تحریم از فعالیت‌های ضدماهواره، دفتر مشترکی در وزارت دفاع این کشور تشکیل شد؛ اما در تبعیت از ماده‌ی 7 قرارداد INF این طرح نیز برچیده شد. به احتمال زیاد در همان زمان شوروی نیز چنین طرح‌هایی را در دست اقدام داشته است.
بر اساس تحقیقات گروهی از دانشمندان آمریکایی سیستم ضدماهواره‌ی شوروی 2 تن وزن دارد. سیستم بالابرنده و سلاح مربوط به آن در حدود 54 متر طول داشته‌است و از پیشران مایع استفاده می‌کند. پرتاب چنین سیستمی از نظر روانه‌سازی به 24 ساعت زمان نیاز دارد. کلاهک ضدماهواره‌ی شوروی به جای برخورد مستقیم به هدف ابتدا در مدار زمین قرار می‌گیرد و سپس به نشانه‌روی اقدام می‌کند. این مرحله نیز به 3 ساعت وقت نیاز دارد.
بنا بر اظهارات هلوت کهل صدراعظم وقت آلمان، شوروی دارای چنین سلاحی بوده و یک نمونه از آن را در آسمان مونیخ آزمایش کرده‌است.
سلاح‌های ضدماهواره‌ی شوروی
به موازات سیستم‌های ماهواره‌ای به وسیله‌ی کشورهای صنعتی، طرح یک سیستم دفاعی و ضربتی، برای تهدید ماهواره‌ها نیز مطرح‌شد و از اوایل دهه‌ی 1960، هر دو کشور آمریکا و روسیه در حال توسعه‌ی موشک‌های بالستیک بودند و استفاده از سلاحی با تکنولوژی یکسان به عنوان ضدماهواره اساس فعالیت‌های آن‌ها را تشکیل می‌داد. این موضوع بدین نحو است که به جای قراردادن ماهواره در موشک‌های حامل ماهواره، از سرجنگی استفاده می‌شود و به مداری که ماهواره در آن قرار دارد، فرستاده می‌شود. متعاقب آن، موشک به اندازه‌ی کافی به ماهواره نزدیک و باعث متلاشی‌شدن آن می‌شود.
نخستین آزمابش در این مورد که توأم با ردیابی راداری و بصری بود در سال 1968 انجام شد. در این زمینه از موشک‌های حامل ماهواره‌ی SL-11 (Space Launcher) استفاده گردید. برابر اظهارات منابع روسی، آزمایش‌ها مربوط به تهدید ماهواره‌های مدار پایین (LEO) بوده است. ولی منابع آمریکایی معتقدند که توان این ضدماهواره، بیشتر از این بوده است و برای تهدید ماهواره‌های موجود در مدارهای بالاتر نیز کاف می‌باشد. بین سال‌های 1968 تا 1982، بیست نوبت آزمایش در این زمینه به عمل آمد و بررسی‌ها نشان می‌دهد که این آزمایش‌ها، موفق بوده‌است. از سال 1982 به بعد آزمایش‌هایی انجام نشده‌است. البته گمان می‌رود که به علت توافقی که بین روسیه و آمریکا بر توقف فعالیت‌های ضدماهوارهای صورت گرفته‌است این برنامه‌ها متوقف شده‌است. برابر گزارش‌ها، اکثر این‌گونه آزمایش‌ها در تایراتام (Tyratam) انجام می‌شود و در این محل چند سکوی پرتاب موشک و ذخیره‌ی آن موجود است که توان انجام چندین عملیات ضدماهوارهای را در یک روز برای روسیه تأمین می‌کند.
نکته‌ی مهم در پرتاب این‌گونه ضدماهواره‌ها، دقت در زمان‌بندی ارسال و پرتاب ضدماهواره برای هدف‌گیری ماهواره‌ی خاص است. در هر حال، ره‌گیری با استفاده از رادار فعال ردیابی می‌تواند از مدارهای مختلف به هدف حمله نماید. با توجه به این‌که در این سیستم، برای انهدام ماهواره‌های دشمن نیاز به تعداد کثیری ضد ماهواره است و تعداد ضدماهواره‌ها، هزینه‌ی زیادی را در بردارد، در نهایت به خاطر مسائل سیاسی، روسیه توان خود را در این زمینه نگه داشته‌است.