در حالی كه دانشمندان سیارات بسیاری را در اطراف ستارگان  دیگر پیدا كرده اند و در اندیشه انجام عملیات های دیگر برای بررسی هرچه بیشتر منظومه شمسی خودمان هستند، محققان به دنبال سیارات زمین مانندی هستند تا بتوانند راه هایی برای شناسایی انواع موجودات زنده احتمالی در هر نقطه ای از این هستی پیدا كنند.

حیات می تواند در مناطق سوزان، اسیدی و داغ خشكترین بیابان ها و یا در اعماق سرد و تاریك اقیانوس ها وجود داشته باشد. حتی می توان حیات را در نواحی یخ زده قطبی و یا در انباره های سمی نیز یافت.

كریس ایمپی (Chris Impey) از دانشگاه آریزونا می گوید: "حیات بر روی زمین در هر جایی كه تصور كنید – و همچنین در هر جایی كه تصورش را هم نمی كنید – پخش شده است."

وجود تعداد زیاد این موجودات زنده سرسخت و پرطاقت به این نكته اشاره دارد كه حیات می تواند در اقلیم سرد و خشك مریخ، شرایط  اسیدی و یخبندان Europa (قمر مشتری)، و یا در نقاط بیشمار دیگری در آنسوی منظومه شمسی ما وجود داشته باشد.

در اینحا برخی از پرطاقت ترین و سرسخت ترین موجودات زنده زمینی كه در شرایط سخت قادر به حیات هستند آورده شده است:

 مكان های داغ و سوزان:

استخرهای بخارهای داغ و منافذ هیدروترمال (hydrothermal) سوزان در ته دریاها یك زیستگاه امن و راحت برای موجودات گرمادوست ها یا ترموفیل ها (thermophiles) فراهم می كند. برخی از موجودات گرمادوست آنزیم هایی تولید می كنند كه در حرارت های بالا پایدار می ماند.

حد بالای درجه حرارت قابل تحمل برای زیست 113 درجه سلیسیوس تشخیص داده شده و این درجه حرارت مربوط به یك باكتری به نام پیرولوبوس فورماری (Pyrolobus fumari) است. این باكتری در سال 1997 در درون یك حفره هیدروترمال در اقیانوس آرام كشف شد. تقریباً در 3650 متری زیر سطح.

دانشمندان می گویند این باكتری قادر است پس از طی دوره 10 ساعته در اتوكلاو ‍‌‍‌[1]  121 درجه سانتیگراد نیز زنده مانده و تكثیر كند. دانشمندان با بالابردن درجه حرارت تا 130 درجه سانتیگراد توانستند این باكتری را از بین ببرند. در ابتدا نام "نژاد 121" به آن داده شد و در واقع از همان خانواده پیرولوبوس فوماری است.

برخی دانشمندان می گویند احتمالاً منافذ هیدروترمال در جاهایی از مریخ و یا در اقیانوس زیر پوسته یخی Europa (قمر مشتری) وجود داشته باشد. از این رو به عنوان اهداف اولیه برای جستجوی حیات ماورای زمینی مناسب هستند.

مناطق كاملاً سرد:

اكثر نواحی قطبی یخ زده و تاریك ترین اعماق اقیانوس ها خانه ای امن برای تعداد كمی از موجودات زنده ای هستند كه سرمادوستند.

بسیاری از آنها باكتری ها یا تك سلولی هایی به نام Archaea هستند اما برخی گلسنگ ها نیز به نام كریپتواندولیت ها (cryptoendoliths) به صورت كلنی بر روی صخره های منجمد قطب جنوب دیده شده اند.

موجودات زنده سرما دوست یا psychrophiles دارای یك غشای سلولی اختصاصی بوده كه در درجه حرارت های انجمادی از بین نمی رود. همچنین بسیاری از آنها یك نوع پروتئین ضد انجماد تولید می كنند.

در مورد باكتریها این نكته شناخته شده است كه در 12 -  درجه سانتیگراد هم رشد می كنند و در 20 – درجه سانتیگراد زنده می مانند. حتی در برخی از مطالعات به باكتری ای به نام Colwellia psychrerythraea نژاد 34H اشاره شده كه قادر است در  196 -  درجه سانتیگراد (دمای نیتروژن مایع) مقاومت كند.

به گفته كریس مك كی (Chris McKay) یكی از دانشمندان ناسا كه درباره حیات در نواحی سرد و خشك مطالعه می كند: "تحقیق بر روی موجودات سرمادوست زمین به طور ویژه ای ارزشمند است چراكه تمام مكانهای موجود در منظومه شمسی كه ممكن است ضامن حیات باشند – نظیر مریخ و Europa – اماكن سرد و یخ زده هستند."

دریای مرده (Dead Sea) بر خلاف نامش حیات را در خود جای داده است. این دریا شورترین آب كره زمین را داراست اما تعداد اندكی باكتری در آن زندگی می كنند. درون آبی كه 8 مرتبه از آب اقیانوس شورتر است.

دانشمندان  در حال مطالعه یكی از آنها به نام هالوآركولو ماریس مورتی (Haloarcula marismortui) هستند. آنها كشف كرده اند كه این باكتری دارای یك پروتئین اختصاصی است كه از آن در برابر اثرات سوء نمك حفاظت می كند.

دانشمندان تئوری ای ارائه داده اند كه می گوید هر باكتری زنده بر روی مریخ باید شبیه باكتری های نمك دوست (Halophile) زمینی باشد.

با توجه به نتایج اخیر به دست آمده از مریخ نورد آپورچونیتی (Opportunity) ، كه رسوبات سولفات منزیم را یافته است (و احتمالاً این رسوبات توسط آب شور بر جای مانده است) برخی دانشمندان به این نتیجه رسیند كه محیط مریخ احتمالاً آنقدر شور بوده كه قادر به حمایت از هیچ گونه حیات نبوده است.

برخی دیگر از دانشمندان از جمله مك كی بر این باورند كه هنوز زود است كه چنین نتیجه گیری شود. وی در گفتگو با نیوساینتیست (New Scientist) گفت: "احتمالاً بر روی  مریخ نواحی كه اینقدر برای حیات مضر نباشد وجود دارد. همه محیط های مریخ نمی تواند این چنین شور باشد."

چشمه هاس اسیدی:

چشمه های داغ اسیدی ای که می تواند باعث خوردگی پوست و گوشت انشان شود مكان مناسبی برای رشد برخی موجودات زنده اسید دوست یا acidophiles به شمار می رود.

اكثریت اسید دوست ها باكتری هایی از جنس پیكروفیلوس (Picrophilus) هستند. این باكتری ها در pH برابر 7/0 به خوبی رشد كرده و می توانند در pH برابر صفر به آرامی رشد كنند. هم مریخ و هم Europa و ابرهای زهره (Venus) محیط های اسیدی هستند؛ باكتری های اسید دوست زمینی دانشمندان را به این فكر واداشته تا به دنبال حیات، تمام  نقاط این اماكن را مورد بررسی قرار دهند.

بنا به گفته دانشمندانی كه تظاهرات طیفی نور منعكس شده از یخ های Europa را مطالعه می كنند، سطح یخی Europa مخلوطی از پراكسید هیدروژن و اسیدهای قوی است كه pH برابر صفر را موجب می شود. اگر اسید موجود در سطح از اقیانوس زیری منشاء گرفته باشد وجود حیات در این اقیانوس قابل تصور است.

 ‌[1]: اتوكلاو دستگاهی است كه به كمك آن تجهیزات پزشكی را به صورت مرطوب با درجه حرارت 121 درجه سانتیگراد و فشار 15 پوند استریل می كنند.

منبع : سایت نجوم ایران