مقدمه :
شاید یكی از مهمترین پدیده هایی كه در مقیاس تاریخ زندگی بشر در كره زمین روی داده باشد و كنجكاوی پژوهشگران به ویژه زمین شناسان را به خود جلب كرده است رویداد توفان نوح باشد، پدیده ای كه در فرهنگ ملتها و نیز كتابهای آسمانی به ویژه قرآن مجید به آن اشاره شده و درصد بالایی از افراد جامعه اگر اطلاعات جامعی از این رویداد مهم ندارند حداقل این موضوع را در خطابه های واعظان و سخنوران شنیده اند. بدیهی است زمین شناسان نیز به دنبال شواهدی هستند كه حداقل حدود و موقعیت جغرافیائی این رویداد را بدانند.
در باره با این پدیده و رویدادی كه وقوع آن در گذشته به دلیل كثرت منابع و نیز آیات محكم الهی انكارناپذیر است، سؤالات زیادی مطرح است . آیا صرفا" یك اعجاز الهی بوده است ، آیا وقوع آن به اراده الهی و مبتنی بر ساز و كاری كه خداوند حكیم در خلقت اعمال فرموده، می باشد و سؤالات متعدد دیگر
در اینجا به ترجمه آیات 42 و 44 سوره هود اشاره می شود.
..... و آن كشتی در دریا با امواجی كوه مانند در گردش بود كه در آن حال نوح از راه شفقت فرزندش را ندا كرد كه ای پسر تو هم بدین كشتی در آی و با كافران همراه مباش
آیا امواج كوه مانند در اثر پدیده سونامی بوده و یا در آیه 44 سوره هود می فرماید:
.... آب در یك لحظه قطع شد و حكم قهر الهی انجام یافت و كشتی بر كوه جودی قرار گرفت و زمان هلاكت ستمكاران رسید.
آیا امواج كوه مانند در اثر پدیده سونامی بوده است ؟ ، آیا قرار گرفتن كشتی بر روی كوه خود دلیلی بر میزان بالای افزایش سطح آب دریا نبوده است . این سؤال و سؤالات فراوان دیگر ضرورت پرداختن به این مطالب را مطرح می نماید.
مقاله توفان نوح نشانه ای از تغییرات سطح آب دریا از كتاب :
The sedimentary record of sea-Level change; Cambridge- 2003
Angela L. Coe))
حاوی اطلاعات سودمندی است كه نظریاتی در باره با محل رویداد این پدیده مهم ، حدود گسترش آن و نیز زمان احتمالی رویداد به دست می دهد. بدیهی است این مجموعه می تواند بخشی از حقایق اتفاق افتاده در كره زمین و نه همه آن باشد و ترجمه آن با هدف افزایش اطلاعات علاقه مندان و نه قبول یا رد آن می باشد.
توفان نوح : نشانه ای از تغییرات سطح آب دریا
توفان نوح یكی از گسترده ترین تغییرات سطح آ بهای آزاد گزارش شده در طول تاریخ بشر است . مشهورترین روایت این رویداد، در تورات عهد عتیق آمده است. اما گزارشهای مشابه در نوشته های یونان قدیم و خاور میانه وجود دارد. با این وجود ، نه زمان و نه موقعیت جغرافیایی توفان ( در آن منابع ) روشن نیست و توضیحاتی چند در این باره فرض شده است . به گونه روائی و نقل قولی ، ناحیه توفان نوح در منطقه جنوب بین النهرین و در قسمت بالای دلتای عهد حاضر رودخانه های فرات ، دجله و كارون فرض شده است . برای مدت هزاران سال ، این منطقه یك ناحیه با تلاقی ، هموار و فروافتاده با ارتفاع چند متر از سطح دریا در خلیج فارس بوده است . به نظر می رسد شرح این توفان نخستین بار توسط ساكنان این ناحیه (سومری ها) در 4000 سال قبل از میلاد مسیح نقل شده باشد.
بسیاری از مورخان بر این اعتقادند كه این توفان همان رویدادی است كه بعدها روی
خشت های گلی مجددا" در حدود دو هزار سال قبل از میلاد نگاشته بر لوح های گلی Gilgamish یك پادشاه افسانه ای در بابل ثبت شده است. این امر مسّجل است كه منطقه بین النهرین توسط دریا پوشیده شده كه آن رویداد هم پیامد یك زلزله و سونامی های بزرگی كه در ناحیه دریا ایجاد كرده ، حادث شده است .
عرض كم خلیج فارس موجب افزایش ارتفاع امواج شده و در نتیجه قدرت تخریب چنین امواجی فزونی یافته است . با این حال ، این احتمال نیز وجود دارد كه محدوده دلتا تحت عوامل زیر به وسیله طغیان آب پوشیده شده باشد :
v یك طوفانی كه از ناحیه دریا سرچشمه گرفته باشد .
v طغیان رودخانه ها در اثر باران سنگین در منطقه
v بالا آمدن سطح آب دریا در اثر ذوب یخچالها
شایان گفتن است پارامتر آخر موجب طغیان تدریجی در ناحیه می شود، زیرا خلیج فارس به اقیانوس مرتبط است. مشكل و مسئله ای كه تمام این نظریه ها با آن مواجه می باشند، این است كه چون منطقه بین النهرین یك منطقه كم ارتفاع است ، تمام این رخدادها تقریبا" به بارها می تواند اتفاق افتد و لذا الزاما" ( با توجه به آمادگی مردم ) نمی تواند به عنوان یك تراژدی غم انگیز مطرح و قابل طرح ( در این مقیاس ) باشد.
اخیرا" ، دو دانشمند امریكایی به نامهایBill Ryan و Walter Pitman شواهد جدیدی كشف و منتشر كرده اند ( 1998 Ryan & Pitman ) مبنی بر اینكه در حدود 7000 سال قبل سطح آب دریای سیاه ( شكل 1/3 ) به نحو آشكاری بالا آمده است
( حدود 5600 سال قبل از میلاد مسیح ) . آنها بیان می كنند كه رویداد توفان در گستره ای متجاوز از یكصدهزار كیلومتر مربع از خشكی ها در طول یك ماه به زیر آب رفته است و عجیب تر آنكه تمام این حجم عظیم آب ، تنها از طریق یك باریكه
( كه Bosporus نامیده می شود) گذر كرده كه شدت جریان آن احتمالا" معادل دویست برابر آبشار نیاگارا بوده است و سرانجام به دریای سیاه می ریخته است . ، شواهد فسیلی خوبی وجود دارد كه دریای سیاه قبل از این رویداد در حقیقت یك دریاچه آب شیرین و جدا از آبهای شور مدیترانه بوده است .
در زمان توفان ( نوح )، سطح آب در دریای Marmara (شكل 1/6) به تدریج بالا آمده تا زمانی كه دره Bosporus را فرا گرفته و به تعادل رسیده است . نخست آب از طریق دره Bosporus جریان یافته و خاك و خاشاكی را كه در مسیر جمع شده بودند ، همراه با خود به اعماق 150 متری دریای سیاه با گودی حدود 150 متر منتقل كرده است .
سیلاب توفنده و سرشار از خرده های مختلف به سرعت، سنگ بستر در Bosporus را فرسایش داد و افزایش عمق دره باعث كاهش سرعت جریان گردید. از طرفی جریان كه با عمیق تر شدن دره همراه بود، زمانی قطع شد كه دره ای به پهنای 85 متر و عمق 145 متر ایجاد گردید.
Ryan وPitman فرض كردند كه این همان طوفانی است كه بعدها در مدیترانه رخ داده و سومری ها در سنگ نگاشته های Gilgamish آن را ثبت كرده اند . این احتمال متصور است كه این رویداد غم انگیز نقل قول شده و سرانجام به صورت داستان در كتاب مقدس آمده است.
سؤال : چه مدركی می توانید پیدا كنید كه بالا آمدن سریع سطح آب دریا در هزاران سال قبل رخ داده است ؟
پاسخ : دلایل مختلفی می تواند در این مورد مطرح شود : تغییر در وضعیت رسوبات در كف دریای سیاه ، دفن خط ساحلی در بخشهای نزدیكتر به میانه های ساحل دریای سیاه نسبت به خط ساحلی كنونی ، تغییر وضعیت از یك دریای آب شیرین به دریای شور و سرانجام دفن ساكنان بشری توسط سیل و طغیان آب .
در حقیقت آنچه كه Ryau و Pitman در جست و جوی آن بودند، در تابستان 1993 اتفاق افتاد. آنها به یك كشتی روسی پیوستند و دیگر تیم محققان علمی دریای سیاه را كامل كردند. آنها گمانه های كم عمق ( 1 تا 3 متر ) زیادی حفر كردند تا نهشته های رسوبی را در كف دریا اكتشاف نمایند و در این باره از ابزاری كه امواج صوتی را از آب دریا و رسوبات گذر می داد استفاده می كردند تا نقشه بستر دریا را تهیه كنند.
خلاصه ای از نتایج كلیدی نشان می دهد كه در 7600 سال قبل یك رویداد ناگهانی سیل و توفان اتفاق افتاده است ( شكل 3/2 )
سؤال : چه اشكال متداولی رویداد سیل و توفان را مشخص كرد؟
پاسخ : یك لایه مورب از گل زیتونی _ خاكستری هموژن كه روی تمام رسوبات قبلی را پوشانده بود.
سؤال : چه مدركی دال بر تغییر شوری آب از آبهای شیرین
دریاچه ای به آبهای دریایی وجود دارد؟
پاسخ : انواع گوناگونی از نرم تنان یافت شده است .
سؤال : دانشمندان چگونه زمان وقوع سیل و توفان را تعیین كرده است ؟
پاسخ : با استفاده از میزان ایزوتوپ 14C1 موجود در پوسته نرم تنان
نتایج تمامی حفاریها و مطالعات ثابت می كند كه قبل از رویداد توفان نوح سطح خط ساحلی دریای سیاه حدود 160 تا 170 متر پایین تر از سطح كنونی بوده است . بالا آمدن سریع آب دریا حدود 15 سانتیمتر در روز تخمین زده می شود و میزان پیشروی آب در خشكی بیشتر از یك مایل در روز بوده است . این وضعیت یك اثر ویرانگر روی ساكنان محلی كه در نزدیك ساحل یا دریاچه زندكی می كرده اند داشته است . با این وجود Ryam و Pitman شواهدی را مورد بحث قرار می دهند كه نشان می دهد كه این رویداد صرفا" یك اتفاق و سرنوشت تیره و تار نبوده است و این توفان (توفان نوح) احتمالا" باعث مهاجرت مردم و گسترش كشاورزی از خاور میانه و شرق اروپا به بخشهای غربی اروپا ، آسیا ، مصر و بین النهرین شده است، بنابراین، یك رویداد مهم در تاریخ تمدن بشر محسوب می شود.
اما دو سؤال كلیدی همچنان باقی است :
1) علت اولیه بالا آمدن سطح آب دریا در مدیترانه و زمان 7600 سال قبل چیست ؟
2) آیا شواهدی مبنی بر یك رخداد جهانی درآن زمان وجود دارد؟
شواهد آب و هوائی نشان می دهد كه رخداد توفان و سیل حدود 200 سال بعد از آغاز روند افزایش گرمای جهانی كره زمین روی داده ( شكل 3.3) كه در نهایت به دوره حداكثر دمائی هولوسن ختم می شود.
بنابراین آنچه كه به نظر می رسد اتفاق افتاده باشد، این است كه در طی دوره حداكثر دمایی هلوسن ((Holocene))وضعیت به میزان كافی گرم بوده است تا سطح جهانی آب دریاها به حدی برسد كه دریای مدیترانه از طریق دره Bosporus طغیان كند و كانالی به دریای سیاه ایجاد كند.
در طی این زمان و دیگر دوره های بین یخچالی ، آب و هوا گرمتر و مرطوبتر بوده است. این می تواند دلیلی بر خاطرات افسانه ای 40 شبانه روز بارندگی باشد لذا روشن است كه همانند بسیاری داستانها مقیاس زمانی تا حدودی كوتاه شده باشد.
Ryan و Pitman كتاب خود را در باره توفان این گونه به پایان می رسانند كه اگر چه شواهد علمی ( این موضوع ) برای منطقه دریای سیاه خوب است . اما هنوز شواهد مستقیمی در باره ساكنان دوره نوسنگی و حضور بشر در آن ناحیه یافت نشده است، چرا كه عمدتا" این ناحیه قبلا" به زیر آب فرو رفته است .
با این وجود، روز یكشنبه 17 ژوئن سال 2001 گزارش شد كه مقادیری تیر و كمان، قطعاتی از دیوارها ، ابزارسنگی و انباشت زباله در منطقه ای حدود 100 متر زیر سطح آب دریای سیاه كشف شده است و نشان می دهد كه منطقه احتمالا" در زمان توفان مسكونی بوده است . این شواهد به وسیله همان گروهی كشف شده است كه درباره بابقای برجای مانده كشتی تایتانیك كار
تحقیق می كردند.
آنها اكنون در جست و جوی شواهد بیشتری هستند كه نشان دهد شماره بیشتری از مردم به صورت نسبتا" دائمی در ساحل دریای سیاه و قبل از بالا آمدن ناگهانی سطح آب دریا زندگی می كرده اند.
برگرفته از فصل اول كتاب : The sedimentary record of sea-Level change ; Cambridge- 2003 Angela L. Coe