ششمین اختر تابناك آسمان امامت و ولایت امام صادق(ع)، احیاگر آیین رسول گرامی اسلام و مذهب شیعه است كه از این رو شیعه اثنی‌عشری خود را مفتخر به لقب مذهب جعفری می‌داند.

مشخصات حضرت

 نام مبارك: جعفر

لقب‌ها: صادق- مصدق - محقق - کاشف الحقایق - فاضل - طاهر - قائم - منجی - صابر

كنیه: ابوعبدالله - ابواسماعیل - ابوموسی

نام پدر: حضرت امام محمد باقرع

نام مادر: فاطمه (ام فروه) دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بكر

زمان تولد: هفدهم ربیع الاول سال 83 هجری

محل تولد: مدینه منوره

عمر شریف: 65 سال

مدت امامت: 34 سال

زمان رحلت (شهادت): 25 شوال سال 148 هجری

قاتل: منصور دوانیقی بوسیله زهر

محل دفن: قبرستان بقیع

همسران معروف حضرت: حمیده دختر صاعد مغربی، فاطمه دختر حسین بن علی بن الحسین بن علی بن أبی‌طالب(علیهم السلام)

فرزندان پسر: موسی (علیه السلام) - اسماعیل - عبدالله - افطح - اسحاق - محمد - عباس - علی

فرزندان دختر: ام فروه - فاطمه - اسما

اصحاب معروف: ابان بن تغلب - اسحاق بن عمار- برید - صفوان بن مهران - ابوحمزه ثمالی – حریر بن عبدالله سجستانی زراره بن اعین شیبانی - عبدالله بن ابی یعفور-عمران بن عبدالله اشعری قمی.

روز زیارت ایشان: روزهای سه شنبه

رخسار حضرت: بیشتر شمایل آن حضرت مثل پدرشان امام باقر (علیه السلام) بود . جز آنكه كمی لاغرتر و بلند تر بودند.

مردی میانه بالا ، سفید روی ، پیچیده موی و پیوسته صورتشان چون آفتاب می درخشید . در جوانی موهای سرشان سیاه و در پیری سفیدی موی سرشان بر وقار و هیبتشان افزوده بود. بینی اش كشیده و وسط آن اندكی برآمده بود وبر گونه راستش خال سیاه رنگی داشت.

محاسن مبارك آن جناب نه زیاد پرپشت و نه زیاد كم پشت بود. دندانهایش درشت و سفید بود ومیان دو دندان پیشین آن گرامی فاصله وجود داشت. بسیار لبخند می‌زد و چون نام پیامبر برده می‌شد رنگ از رخسارش تغییر می‌كرد.

گوشه ای از حیات امام صادقع

پدرش 26 ساله بود كه او زاده شد . دوازده تا 15 سال بنابر اختلاف از عمر شریفش را درکنار جدش امام سجاد (علیه السلام) و نوزده سال را در كنار پدرش امام باقر (علیه السلام) گذراند .

پیامبر اكرم (صلّی الله علیه وآله) در خصوص انتخاب نام و لقب امام ششم فرموده است: وقتی كه فرزندم جعفر متولد شد نام اورا صادق بگذارید زیرا فرزند پنجمش جعفراست وادعای امامت می كند و او در نظر خداوند جعفر كذاب است.

ابن بابویه و قطب راوندی روایت كرده اند : كه از حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) پرسیدند كه امام بعد از تو كیست ؟

فرمود : محمد باقر شكافنده علوم است . پرسیدند كه : بعد از اوامام كه خواهد بود ؟ گفت : جعفر كه نام اونزد اهل آسمانها صادق است.امام ششم شیعیان و رئیس مذهب تشیع درسال 114 هجری قمری در سن 31 سالگی به امامت رسید و ردای ولایت بردوش گرفت.

دوران امامت آن امام 34 سال بوده كه با اواخر حكومت امویان واوایل حكومت عباسیان مصادف می باشد كه حدود هجده سال آن ( 132-114 ) همزمان با حكومت امویان و شانزده سال آن ( 148-132 ة ) همزمان با حكومت عباسیان بود.

آن حضرت با پنج تن از خلفای بنی امیه - هشام بن عبدالملی ( 125-105 ه. ق ) ، ولید بن یزید بن عبدالملی ( 126-125 ه. ق ) ، یزید بن ولید بن عبدالملی ( 126 ه. ق ) ، ابراهیم بن ولید (126 ه. ق"( به مدت 70 روز )) و مروان بن محمد ملقب به حمار ( 132-126 ه.ق ) و دو تن از خلفای بنی عباس ابوالعباس ( عبدالله بن محمد ) معروف به سفاح ( 132- 136 ( 137 ) ه. ق ) و ابوجعفر معروف به منصور دوانیقی ( 158-136 ( 137 ) ه. ق ) معاصر بود.

در یك دسته بندی، زندگانی امام جعفر صادق (علیه السلام) می توان به سه دسته كلی تقسیم نمود :

الف - زندگانی امام در دوره امام سجاد و امام باقر (علیهم السلام) كه تقریبا نیمی از مر حضرت را به خود اختصاص می دهد . در این دوره ( 83-114 ) امام صادق (علیه السلام) از علم و تقوی و كمال و فضیلت آنان در حد كافی بهره مند شد.

ب - قسمت دوم زندگی امام جعفر صادق(علیه السلام) ازسال 114 هجری تا 140 هجری می باشد . دراین دوره امام از فرصت مناسبی كه بوجود آمده ، استفاده نمود و مكتب جعفری را به تكامل رساند . در این مدت ، 4000 دانشمند تحویل جامعه داد و علوم و فنون بسیاری را كه جامعه آن روز تشنه آن بود ، به جامعه اسلامی ارزانی داشت.

ج - هشت سال آخر امام(علیه السلام) قسمت سوم زندگی امام را تشكیل می دهد. در این دوره، امام بسیار تحت فشار و اختناق حكومت منصور عباسی قرار داشت. در این دوره امام دائما تحت نظر بود و مكتب جعفری عملاً تعطیل گردید.

عصر امام صادقع

عصر امام صادق(علیه السلام) یكی از طوفانی‌ترین ادوارتاریخ اسلام است كه از یك سو اغتشاش‌ها و انقلاب‌های پیاپی گروه‌های مختلف، بویژه از طرف خونخواهان امام حسین (علیه السلام ) رخ می‌داد، كه انقلاب ابو سلمه در كوفه و ابو مسلم در خراسان و ایران از مهم‌ترین آنها بوده اس.

و از دیگر سو عصر برخورد مكتب‌ها و ایده‌ئولوژی‌ها و عصر تضاد افكار فلسفی و كلامی مختلف بود كه از برخورد امت اسلام با مردم كشورهای فتح شده و نیز روابط مراكز اسلامی با دنیای خارج ، به وجود آمده و در مسلمانان نیز شور و هیجانی برای فهمیدن وپژوهش پدید آورده بود .

عصری كه كوچكترین كم كاری یا عدم بیداری و تحرك پاسدار راستین اسلام یعنی امام (علیه السلام) ، موجب نابودی دین و پوسیدگی تعلیمات حیاتبخش اسلام ، هم از درون و هم از بیرون می‌شد.

زمان امام صادق(علیه السلام) ، زمان تزلزل حكومت بنی امیه و فزونی قدرت بنی عباس بود واین دوگروه مدتی درحال كشمكش و مبارزه با یكدیگر بودند.

از زمان هشام بن عبدالملی ، تبلیغات و مبارزات سیاسی عباسیان آغاز گردید و در سال 129 وارد مرحله مبارزه مسلحانه و عملیات نظامی گردید و سرانجام در سال 132 به پیروزی رسید . بنی امیه در این مدت ، گرفتار مشكلات سیاسی فراوانی بودند ، لذا فرصت فشار و اختناق نسبت به شیعیان را نداشتند.

عباسیان نیز چون از دستیابی به قدرت در پوشش شعار طرفداری از خاندان پیامبرو گرفتن انتقام خون آنان عمل می كردند ، فشاری از طرف آنان مطرح نبود . از اینرو این دوران ، دوران آرامش و آزادی نسبی امام صادق (علیه السلام) و شیعیان بود و آن حضرت از این فرصت استفاده كرده و تلاش فرهنگی وسیعی را آغاز كرد.

پیشوای ششم در چنین دورانی به فكر نجات افكار توده مسلمان ازالحاد وبدبینی وكفر و نیز مانع انحراف اصول و معارف اسلامی از مسیر راستین بود ، و از توجیهات غلط و وارونه دستورات دین كه به وسیله خلفای وقت صورت می گرفت جلوگیری می كرد.

اینجا بود كه امام(علیه السلام) دشواری فراوان در پیش ومسئولیت عظیم بر دوش داشت. امام صادق (علیه السلام) در ظلمت بحرانها و آشوبها دنیای شیعه را به فروغ تعالیم خویش روشنی بخشید و حقیقت اسلام را از آلایش انحرافات وگزند فریبكاران حفظ نمود.

او آن قدر فقه و دانش اهل بیت را گسترش داد و زمینه ترویج احكام و بسط كلام شیعی را فراهم ساختكه مذهب شیعه به نام او به عنوان مذهب جعفری شهرت یافت. آن اندازه كه دانشمندان و راویان از دانش امام بهره مند برده واز ایشان حرف و حدیث نقل كرده اند از هیچ یك از دیگرائمه نقل نكرده اند .

لیكن طولی نكشید كه بنی عباس پس از تحكیم پاییهای حكومت و نفوذ خود ، همان شیوه ستم و فشار بنی امیه را پیش گرفتند و حتی از آنان هم گوی سبقت را ربودند.

وضع به حدی ناگوار وشد كه همگی یاران امام (علیه السلام) را در معرض خطر مرگ قرار می داد ، چنانچه زبده هایشان جزو لیست سیاه مرگ بودند.

امام صادق (علیه السلام) كه همواره مبارزی نستوه و خستگی ناپذیر وانقلابی بنیادی درمیدان فكر و عمل بوده ، كاری كه امام حسین (علیه السلام ) به صورت قیام خونین انجام داد ، وی قیام خود را درلباس تدریس وتأسیس مكتب وانسان سازی انجام داد و جهادی راستین كرد.

رحلت امام را به سبب مسمومیت دانسته اند . از ارتكاب این جنایت را كه منصور درتوان خود نمی دید به جعفر بن سلیمان پسر عموی خویش و والی وقت مدینه محول كرد.

فرزند برومندش امام موسی بن جعفر(علیه السلام) او را دو جامه سفید مصری كه درآن احرام می بست ودر پیراهنی مه می پوشید ودرعمامه ای كه ازامام زین العابدین(علیه السلام ) به او رسیده بود ، كفن نمود و بر آن نماز خواند واو رادر بقیع در كنار قبر پدربزرگوارش سید الساجدین(علیه السلام) به خاك سپرد. سلام بر او از میلاد تا میعاد

شخصیت علمی امام صادقع

در دوره امامت امام صادق (علیه السلام) مسلمانان بیش از پیش به علم و دانش روی آوردند و در بیشتر شهرهای قلمرو اسلام بویژه در مدینه، مكه، كوفه، بصره و ... مجالس درس و مناظره های علمی دایر واز رونق خاصی برخوردار گردید.

در این زمان با استفاده از فرصت به دست آمده امام صادق(علیه السلام) توانست نهضت علمی فرهنگی پدرش امام باقر(علیه السلام) را ادامه داده و علوم و معارف اهل بیت را بیان كرده در همه جا منتشر كند.

سفرهای اجباری و اختیاری امام به عراق و به شهرهای حیره ، هاشمیه و كوفه و برخورد با اربابان دیگر مذاهب فقهی وكلامی نقش بسزایی در معرفی علوم اهل بیت و گسترش آن در جامعه داشت.

در این شهرها گروههای مختلف برای فراگیری دانش نزد آن حضرت می آمدند و از دریای دانش او بهره مند می بردند . برخورد وی با گروههای مختلف مردم سبب شد كه آوازه شهرتش در دانش و بینش دینی ، علم و تقوی ، سخاوت و جود وكرم و ...

در تمام قلمرو اسلام طنین انداز شود و مردم از هر سو برای استفاده از دانش بیكران وی رو سوی كنند . در این دوره علوم و فلسفه ایرانی ، هندی و یونانی به حوزه اسلامی راه یافت و بازار ترجمه علوم گوناگون از زبانهای مختلف به زبان عربی گرم و پررونق گردید.

همچنین مكتب‌های كلامی و فرقه مذهبی و فقهی در این عصر پایه گذاری شد.

امام صادق (علیه السلام) با تمام جریان‌های فكری و عقیدتی آن روز برخورد كرده و موضوع اسلام و تشیع را در برابر آنها روشن ساخته و برتری بینش اسلام تشیعی را ثابت كرده است.

مناظرات امام صادق (علیه السلام) با اربابان دانشهای گوناگون چون پزشكان ، فقیهان ، منجمان ، متكلمان ، صوفیان و... بویژه مناظرات وی با ابوحنیفه مشهور و در منابع شیعه و سنی ثبت است.

شاگردان امام باقر (علیه السلام) پس از درگذشت آن حضرت به گرد شمع وجود امام صادق(علیه السلام) حلقه زدند.

امام (علیه السلام) نیز با جذب شاگردان جدید به تأسیس یك نهضت عظیم فكری و فرهنگی و بالنده مبادرات ورزید ، به گونه ای كه طولی نكشید مسجد نبوی در مدینه منوره و مسجد كوفه در شهر كوفه به دانشگاهی عظیم تبدیل شد.

درگیری شدید بین بنی عباس و بنی امیه، آنان را آن چنان به خود مشغول كرده بود ، كه فرصتی طلایی برای امام صادق (علیه السلام) و یارانش به دست آمد.

آن حضرت با استفاده از این فرصت به بازسازی و نوسازی فرهنگ ناب اسلام پرداخت و شیفتگان مكتب حق از اطراف و اكناف ، از بصره ، كوفه ، واسط ، یمن و نقاط مختلف حجاز به مركز اسلام ؛ یعنی مدینه ، سرازیر شدند وچون پروانگی دلباخته به گرد شمع وجود امام صادق (علیه السلام) تجمع كردند.

امام صادق (علیه السلام) هر یك از شاگردان خود را رشته های كه با ذوق و قریحه او سازگار بود ، تشویق و تعلیم می نمود و در نتیجه ، هر كدام از آنها در یك یا دو رشته از علوم مانند : حدیث ، تفسیر ، فقه و كلام ، تخصص پیدا می كردند.

در دانشگاهی كه امام بوجود آورده بود شاگردان بزرگ و برجسته ای همچون هشام بن حكم- محمد بن مسلم- ابان بن تغلب- هشام بن سالم - مومن الطاق - مفصل بن عمر - جابر بن حیان و... تربیت كرد كه هر یك از آنها شخصیتهای بزرگ علمی و چهره های درخشانی بودند كه خدمات شایانی انجام دادند.

به عنوان نمونه هشام بن حكم 31 جلد كتاب و جابر بن حیان بیش از 200 جلد در زمینه علوم گوناگون بخصوص رشته های عقلی طبیعی و شیمی كتاب نوشته است و به عنوان بدر علم شیمی مشهور است.

دانشمندان علم حدیث شمار كسانی را كه مورد اعتماد بوده اند - راویان ثقه - و از آن حضرت نقل كرده اند تا چهار هزار نفر را نوشته اند.

شاگردان دانشگاه امام منحصر به شیعیان نبوده بلكه پیروان اهل تسنن نیز از مكتب آن حضرت برخوردار می شدند.

بزرگان اهل سنت چون مالی بن انس ، ابوحنیفه ، سفیان ثوری ، سفیان بن عیینه ، ابن جریح ، روح ابن قاسم و... ریزه خوار خوان دانش بیكران او بودند . ابو حنیفه كه دو سال شاگرد امام بود این دوره را پایه علوم و دانش خود معرفی كرده می گوید :

اگر آن دو سال نبود " نعمان " از بین رفته بود .

رویدادهای مهم دوران امام صادقع

1. شهادت امام باقر (علیه السلام)، پدر امام جعفر صادق (علیه السلام) ، در سال 114 هجری

2. قیام زید بن علی (علیه السلام) ، عموی امام جعفر صادق (علیه السلام) بر ضد امویان و شهادت او در این واقعه، در سال 121 هجری

3. گسترش نهضت بنی هاشم ( علویان و عباسیان)، در سراسر قلمرو حكمرانی امویان.

4. سرنگونی سلسله امویان و پیروزی عباسیان وتسخیر خلافت اسلامی توسط ابو العباس سفاح ، در سال 133 هجری.

5. قیام علویان بنی الحسن (علیه السلام) بر ضد عباسیان و سركوب شدن آنان به دست منصور دوانیقی.

6. بهره جویی امام صادق (علیه السلام) از فرصت به دست آمده از نبرد میان عباسیان و امویان، برای تشكیل حوزه علمی اسلامی و تربیت هزاران شاگرد در رشته‌های فقه، تفسیر و علوم قرآن، كلام ، شیمی ، تاریخ و غیره ، در زمینه مشرفه.

7. فراخوانی امام صادق (علیه السلام) از مدینه به بغداد ، توسط سفاح عباسی و زیر نظر قرار گرفتن آن حضرت.

8. فراخوانی مجدد امام صادق (علیه السلام) از مدینه به بغداد ، توسط منصور دوانیقی و اذیت و آزار آن حضرت.

9. وفات اسماعیل، پسر امام صادق (علیه السلام) ، در سال 142 هجری و اندوه فراوان آن حضرت در این مصیبت.

10. رفتار نا مناسب عاملان منصور دوانیقی ، در مدینه ، با امام صادق (علیه السلام) و بسیاری از علویان.

11. مبارزه علمی و فرهنگی امام صادق (علیه السلام) و یاران ایشان با مخالفان ، ملحدان و مدعیان دروغین.

12. مسمومیت امام صادق (علیه السلام) و شهادت آن حضرت، در سال 148 هجری ، به دستور منصور دوانیقی.

13. به خاك سپاری پیكر مطهر امام صادق (علیه السلام)، در قبرستان بقیع، در كنار قبر پدر، جد و عمویشان، امام سجاد و امام حسن مجتبی (علیهم السلام)