متن زیر چكیده می باشد، برای دریافت متن كامل مقاله بر روی فایل مقاله كلیك كنید
مهم ترین نقشه مساجد قبل از سلجوقی ایران كه سادگی و مردمواری آن مورد توجه بوده، الگوی شبستانی است. در كنار سادگی این نقشه معایبی از جمله رواق های متحدالشكل و عدم تأكید مناسب به جهت قبله مورد توجه معماران بوده و هریك به فراخور توجه و با درنظر گرفتن معماری منطقه ای به تغییراتی اقدام نمودند. یكی از مهمترین تغییرات در ایران ورود با تأخیر چهارطاقی گنبددار قبل از اسلام به مساجد به عنوان سالن محراب می باشد كه با تركیب مناسب با ایوان، ضمن كاستن بخشی از ستون های مركزی یكی از بهترین راه حلهای توجه به جهت قبله و محراب در ساخت مساجد جهان اسلام را پدید می آورد. بعداز این تغییر گونه عام چهار ایوانی كه به تازگی در مدارس در خدمت معماری مذهبی ایران درآمده بود به ساخت مساجد وارد گشته و تا به امروز به عنوان نمادی از فضای ایرانی، الگو- نقشه مساجد این خطه می گردد. آیا ورود چهار طاقی گنبددار و ایوان در مساجد ایران به علت مقابله با نقشه شبستانی- عربی می باشد؟ آیا تكیه بهتر به جهت قبله در نمونههای ایرانی نیز مطرح شده و یا اینكه كمبود توجه به بخش محراب و یا مقصوره راه حل ایرانی را در مساجد پارسی جستجو میكند؟ این مقاله با ارایه نظرات مختلف سعی در جواب به این تغییر اساسی ساختار مساجد ایرانی در مقایسه با دیگر نقاط جهان اسلام را دارد.