بازدید : 858
[ 03 Oct 2003 ] [ گفت وگو با پیتر ویل استاد دانشگاه مدرسه مدیریت اروپایی ساری (Surrey) ] 
زیر ذره بین
انصاف یك اصل اخلاقی بسیار مهم است. منظور ما عدالت و انصاف در سازمان و در روابط مان است. ما باید عدالت را در سازمان تعمیم دهیم یعنی منابع را عادلانه در اختیار كاركنان، عرضه كنندگان و سرمایه گذاران قرار دهیم.
فرهاد فتاحی - سعید یعقوبی
اشاره: چه الگوها و مدل هایی در زمینه اخلاق كسب و كار وجود دارد؟ آیا كسب و كار شركت به شیوه قدیم، می تواند الگوی مناسبی برای رشد تجارت و فعالیت های صنعتی باشد؟ شرایط نوین، مناسبات كسب و كار را به ویژه در تحقق عدالت در سه حوزه تعامل، روش و توزیع چگونه رقم می زند؟ عدالت، انصاف و تعهد، در این شرایط تا چه اندازه از ضرورت های لازم و كافی عقد قراردادها به شمار می روند؟ ایجاد اعتماد به عنوان یك سرمایه تا چه اندازه می تواند پشتوانه روابط و مناسبات شغلی قرار گیرد؟
آیا می توان پیرامون اخلاق كسب و كار، تنها به یكی از سه رویكرد اخلاقی وظیفه گرایانه، حق گرایانه و یا سودگرایانه بسنده نمود؟ گفت وگوی زیر متكفل پاسخگویی به سئوال های فوق به عنوان معیارها و استانداردهای نوین كسب و كار است
* چه الگوها و مدل هایی در زمینه اخلاق كسب و كار در توسعه ارائه شده است، و رویكردهای غالب در این زمینه چه می باشد؟
-اخلاق كسب و كار، از الزامات رفتاری مدیران است. بنابراین به استانداردها و معیارهای اخلاقی منعكس در رفتار، ناظر است.
معیارهای اخلاقی در رفتار تقریباً حالت استاندارد در بین محققین یافته است.
آنچه منظور است ضوابط حاكم بر روابط مدنی بین انسانها در سازمان كار و روابط طرفین است.
وقتی به سازمان نگاه می كنیم، ذینفع های مختلفی نظیر نیروی كار، مدیران، سهامداران، مشتریان و نظام در آن وجود دارد. كه واجد روابط مختلفی هستند، این رابطه باید به انتفاع طرفین بیانجامد. ضوابط و معیارهایی كه این انتفاع دوطرفه را محكم می سازد، در حوزه اخلاق كسب و كار قرار می گیرد.
در سال های اخیر شركت هایی در سطح جهان شكل گرفته اند كه تحت عنوان شركت های فراملیتی (Trans national) شناخته می شوند. این شركت ها در داخل سیستم جغرافیایی فعال هستند و در آنها معیارهای سازگار با مذاهب و توصیه های مختلفی در این باره مهم شده اند. تا جایی كه عواقب و آثار مهمی بر فعالیت این شركت ها مترتب ساخته اند.
در هر صورت حتی اگر شركت های فراملیتی را هم در نظر نگیریم، به طور كلی اخلاق كسب و كار در همه شركت ها مورد نیاز است. همانگونه كه اشاره خواهم كرد در جهان كنونی موفقیت اغلب شركت ها، وابسته به میزان پای بندی صاحبان منافع با آن تعهدات است. این تعهدات برخاسته از اعتمادی است كه بین صاحبان منافع وجود دارد این اعتماد برخاسته از احساس منصفانه بودن رابطه بین طرفین است كه فرد تحت تأثیر عدالت تعاملی، عدالت توزیعی و عدالت روشی قرار دارد.
ارسطو، توماس هابز و جان استوارت میل برضرورت منصفانه بودن قراردادها تأكید می كنند. به هرحال ضرورت وجود عدالت و انصاف توسط فلاسفه در همه اعصار مورد تأكید قرار گرفته است.
در سال های اخیر افتضاحات زیادی در كشورهای مختلف توسط شركت ها به وقوع پیوسته است. به طور مثال به مورد ماكسول در انگلیس اشاره می كنم كه سرمایه متعلق به صندوق بازنشستگی كاركنان شركت را به نفع خود مورد سوء استفاده قرار داده بود.
همچنین شركت ورلدكام (Worldcom) كه ?? هزار میلیارد دلار نسبت به سوء استفاده و كلاهبرداری از مشتریان اقدام كرد و نهایتاً با تمسك به ماده ?? قانون ورشكستگی آمریكا میلیونها دلار دیگر را هم از دولت گرفته بود، در حالی كه همه نسبت به كلاهبرداری آن آگاه هستند هنوز هم دولت آمریكا نسبت به پرداخت صدها میلیونها دلار به آنها اقدام می كند.
این موارد نشان می دهد كه در غیاب اخلاق كسب و كار، نیروی كار مورد سوء استفاده قرار گرفت، از مشتریان كلاهبرداری شده و صدها میلیون دلار تضییع می شود كه در نهایت برای اقتصاد اثر منفی خواهد داشت.
بنابراین اخلاق كسب و كار تمام شركت ها و در همه كشورها مخصوصاً كشورهای در حال توسعه اهمیت دارد. در غیاب اخلاق كسب و كار فعالیت های شركت برای محیط زیست نیز مخرب و منفی خواهد بود.
در حال حاضر در انگلیس اعضایی از گروه های ذینفع در حال رتبه بندی سالانه شركت ها درخصوص رعایت حقوق بشر، محافظت از محیط زیست و ساختار مناسبی در روابط ذینفع های سازمان نظیر مدیران، سهامداران جزء و كل و سایرین هستند.
همانگونه كه در ابتدا اشاره كردم اخلاق كسب و كار در طولانی مدت باعث افزایش اعتبار و وجهه شركت و رضایت بیشتر كاركنان و مشتریان و سودآوری بالاتر خواهد بود كه نهایتاً می تواند در ارزش سهام شركت ها مؤثر واقع شود.
بنابراین شركت هایی كه به اصول اخلاقی پایبند نیستند باعث ورشكستگی زودتر از موعد می گردد.
* فرآیند توجه اخلاق كسب و كار در دانشگاه ها چگونه بوده است؟
- به طور كلی توجه به اخلاق كسب و كار در شركت های غربی و در محافل دانشگاهی به بررسی رابطه بین مدیران (وكیل) و سهامداران (موكلین) برمی گردد.
انتظار سهامداران از مدیران افزایش ارزش سهام در طول زمان است كه در مواردی این انتظار برآورده نمی شود. این مسئله كه چگونه می توانیم رابطه میان مدیر و مالك را بهبود ببخشیم و مناسبات آن را منطقی كنیم تا اواخر دهه ?? میلادی در مراكز دانشگاهی مورد توجه بوده است.
در دهه ???? طرفداران محیط زیست نیز وارد شدند و شركت ها را به خاطر برخی رفتارهای نادرست مورد نكوهش قرار دادند. بنابراین اخلاق كسب و كار كه در دهه ?? عمدتاً ناظر بر رفتار متقابل مدیر و مالك بود به سایر ذینفع های سازمان در دهه ?? میلادی تسری یافت.
دهه ?? نیز شاهد شكل گیری شركت های فراملیتی بود كه بسیار فراتر از شركت های ملی بوده و مسائل جدید اخلاقی را ایجاد كردند. بنابراین در طی دهه ?? شاهد توسعه روزافزون توجه به مسئله اخلاق كسب و كار بودیم. در مقایسه با وضعیت شركت های فراملیتی می توانم به فروشگاه های واقع در بازار شهر شما اشاره كنم. صاحبان این فروشگاه ها در طول زمان یكدیگر را شناخته و ملاحظاتی با همدیگر پیدا می كنند. این امر قالب های رقابت های خاصی ایجاد می كند.
متأسفانه شركت های فراملیتی از این سرمایه اجتماعی بی بهره اند. در عین حال متأسفانه بسیاری در سازمانهای بین المللی نظیر سازمان ملل و بانك جهانی و... كه می توانستند برای قانونگذاری برنحوه فعالیت این شركت ها مورد استفاده قرار گیرند تحت سلطه آمریكا قرار داشتند كه خود از امضای قرارداد كیوتو امتناع كرده و بیشتر از ??-?? درصد از انرژی دنیا را مصرف می كند و بنابراین با نفوذ خود در این سازمانها مانعی برای قانونگذاری جدی در مورد فعالیت های شركت های فراملیتی بوده است.
اجازه دهید به این موضوع اشاره كنم كه به نفع مدیران شركت هاست كه عادلانه و منصفانه عمل كنند.
* اگر ممكن است تعریف و توضیح خود را از اخلاق كسب و كار را ارائه دهید. منظورم معیارهایی است كه به لحاظ جهانی پذیرفته شده اند. در واقع ما تمایل داریم معیارها و استانداردهای مدنظر شما را بدانیم.
- اكثر محققین با این تعریف موافقند كه وقتی روابط سازمانی، منافع دوجانبه را به دنبال دارد، تعهدات و الزامات ناشی از آن روابط راه را برای اخلاقی عمل كردن باز می كنند. برای اینكه این منافع تضمین شوند ما باید به اصول اخلاقی كسب و كار پایبند باشیم. وقتی درباره اخلاقیات صحبت می كنیم، قطعاً تعهدات و الزاماتی وجود دارند كه باید آنها را در روابط مان رعایت كنیم. مسلماً در همه شركت ها اعضا و مجموعه ای از سهامداران وجود دارند. این ها تشكیل دهنده گروه هایی هستند كه با شركت در ارتباط هستند و هم آنها و هم شركت بدنبال منافع خود می باشند. كارمندان، سهامداران، مشتریان، دیگر گروه های در ارتباط با شركت مانند گروه های حفاظت از محیط زیست با هم مرتبط هستند و در راستای اهدافشان با شركت نیز ارتباط دارند. باید در اینجا به گروه های حافظ محیط زیست اشاره كنم كه تعداد زیادی از آنها در انگلیس فعالند و ما آنها را گروه های راه سبز می نامیم كه در راستای سالم سازی محیط زیست پیرامون ما فعالیت و تبلیغ می كنند. این گروه ها شركت ها را از خطراتی كه ممكن است فعالیت هایشان برای محیط زیست به همراه داشته باشند، آگاه می سازند.
* شما در سخنرانی روز دوم خود در پژوهشكده فرهنگ و اندیشه اسلامی سه رویكرد را پیرامون اخلاق كسب و كار ذكر كردید.
- بله! آنها طبقه بندی های ساده ای دارند. رویكرد نخست وظیفه گرایانه یا همان اخلاق گرایانه است. اخلاق گرایان می گویند كه می توان وظایف را برای مردم تعیین كرد ولی از افراد نباید به عنوان ابزاری برای انجام این وظایف استفاده كرد، یعنی نباید چیزی را به مردم تحمیل كرد و این خود آنها هستند كه باید این وظایف را انجام دهند. رویكرد دوم حق گرایانه است. مثلاً می گوییم همه افراد حق دارند توانایی های خود را بروز دهند یا حق زندگی دارند. ما باید به حقوق مردم احترام بگذاریم و حق آنها را رعایت كنیم. رویكرد سوم سودگرایانه است. این رویكردی است كه از قرن نوزدهم آغاز شده و همچنان ادامه دارد. این رویكرد یك رویكرد واقع بینانه است یعنی ایجاد توازن یا موازنه گرایی كه می توان به موجب آن خوبی ها و بدی ها را مشخص نمود. یعنی اینكه چه چیز نادرست و چه چیز صحیح است. بدین ترتیب عواقب خوب و بد مشخص می شوند. در این رویكرد، خوب و بد مبنای اخلاقی دارند. ممكن است به طور همزمان عواقب خوب و بد وجود داشته باشند. همین موضوع است كه این رویكرد را پیچیده تر می سازد.
* شما الگویی را در زمینه اخلاق كسب و كار در شركت های فراملی ارائه كرده اید. كدامیك از این سه رویكرد به عنوان مبنای توسعه الگوی شما مورد استفاده قرار گرفته اند؟
- من از رویكرد سوم یعنی رویكرد سودگرایانه استفاده كرده ام. اما از رویكردهای دیگر هم استفاده شده است. اصل كار آن است كه مدیران اخلاقی عمل كنند یعنی آنها در تصمیم گیری هایشان از یك سیستم عادلانه استفاده كنند.
بدین ترتیب اعتماد ایجاد می شود و اعتماد خود تعهد را به دنبال دارد. این اعتماد و تعهد سرمایه ای است كه باعث دستیابی به ارزشهای بیشتری می شود و باعث می شود كه شركت در محیطی كاملا رقابتی دوام بیاورد. این یك نوع سودگرایی واقع بینانه است. این امر یك منطق و عقلانیت خردمندانه را به دنبال دارد. بنابراین وظیفه افراد این می شود كه اخلاقی عمل كنند و عدالت را در سازمان خود تعمیم دهند. البته باید از هر سه رویكرد استفاده كرد نه اینكه فقط یكی از آنها را بكار برد. یك نكته بسیار مهم در محیط فعلی ما این است كه ما به دنبال منافع دوجانبه هستیم كه خود الزامات اخلاقی را بدنبال دارد. الزامات اخلاقی در چارچوب یك قاعده یا ضابطه مشخص قرار ندارند. ضوابط یا ارزشها كه بسیاری از ما آنها را اساس انصاف و عدل در سازمان می دانیم، به شرایط اجتماعی بستگی دارند. مثلاً در اینجا این قواعد بر اساس اصول اسلامی هستند كه به هیچ عنوان خدشه ای به الگوی من وارد نمی كنند. اكثریت معتقدند كه این اصول و ضوابط در سازمان ها رعایت می شوند اما این امر به طور كامل الگوی مرا متقاعد نمی سازد. این الگو شامل ارزشهایی نیست كه به ظاهر عادلانه به نظر می رسند. این موضوعی است كه می خواهم بر آن تأكید نمایم. افراد نسبت به وجود عدالت در شركت های ایران برداشت خاص خود را دارند. الگوی من به دنبال عدالت وتعهد است. مهم نیست از آن در كالیفرنیا، مكزیك یا لندن استفاده كرد. چنین چیزی هرگز الگوی مرا خدشه دار نمی كند.
* آنگونه كه از سخنان شما متوجه شدیم، شما به وجود اعتماد، عدالت و انصاف در شركت های ملی توصیه می كنید.
- انصاف یك اصل اخلاقی بسیار مهم است. منظور ما عدالت و انصاف در سازمان و در روابط مان است. ما باید عدالت را در سازمان تعمیم دهیم یعنی منابع را عادلانه در اختیار كاركنان، عرضه كنندگان و سرمایه گذاران قرار دهیم. ما رویكردهای عادلانه نیز داریم یعنی رویكردهایی برای توسعه، برای ایجاد اعتبار، برای رفتار مناسب با سهامداران خُرد و غیره. البته این كار به طور كلی نیازمند قواعد پیچیده ای است زیرا رابطه با سهامداران یك انتفاع دو طرفه است. این امر الزاماتی را ایجاد می كند كه برای هر دو طرف الزامات اخلاقی هستند. این عدالت باید توسط هر دو طرف یعنی شركت و سهامدارانش كاملاً شفاف باشد. بدین ترتیب طرفین باید به یكدیگر اعتماد كنند. این روابط تعهد به دنبال دارد یعنی تعهد به تحقق اهداف موردنظر همچون بقا در شرایط رقابت. سازمانهای غیرانتفاعی، خیریه و تعاونی های بسیار زیادی وجود دارند. اما ما در مورد شركت هایی صحبت می كنیم كه كالایی می فروشند تا سود ببرند. می توان این كار را به روشی اخلاقی انجام داد. این كار نیازمند تعهد بلندمدت و ارزش آفرینی است. این روش و اخلاقی عمل كردن مبنای رویكرد وظیفه مدارانه است. در رویكرد سودگرایانه، تأكید بر اخلاقی و منطقی عمل كردن مدیران است. بویژه زمانی كه آنها می خواهند در شرایط رقابت شركت خود را حفظ كنند.
* سئوال دیگری مطرح است. ممكن است اعتماد بسان یك كالای عمومی درنظر گرفته شود و ممكن است مهاجمین به سازمان یا رقبا از آن در راهی غیرمشروع استفاده كنند. نظر شما در این خصوص چیست؟
- سئوال بسیار خوبی است. بله ممكن است چنین وضعیتی در قبال روابط دوجانبه ای كه گفتم وجود داشته باشد. اگر سیستم آنگونه كه ما می گوییم منصفانه باشد تعداد كسانی كه می توانند از آن سوءاستفاده كنند بسیار اندك خواهد بود و روابط مورد نظر قربانی نخواهد شد. همواره تعهدات دوجانبه وجود دارند. اگر طرفین تعهدات یكدیگر را برآورده نسازند قطعاً راه برای دیگران كه می خواهند حمله كنند، باز خواهد شد. من آمار مشخصی ندارم ولی فكر می كنم اگر رویكردها در روابط سازمانی منصفانه باشند می توان به آن سیستمی كه در سازمان مدنظر است، دست یافت. كارمندی را فرض كنید كه به كارش علاقه مند است و می خواهد عملكرد خوبی داشته باشد، اما اگر او به روشی كه مدنظر شركت است عمل نكند یعنی وقتی صبح ها سر كار خود حاضر می شود به شكلی غیرمسئولانه عمل كند آنگاه شركت حق دارد تا او را اخراج نماید. در یك سیستم منصفانه چنین است كه او اخراج شود. همین وضعیت در مورد عرضه كنندگان نیز صدق می كند. اگر آنها كالاها را خوب تحویل مشتریان ندادند شركت حق دارد كار با آنها را متوقف سازد و از آنها بخواهد كه كل كالاها را به شركت بازگردانند. حتی وقتی شركت كالاهایش را مستقیماً تحویل مشتریان می دهد اگر آن مشتریان بدرستی پول كالاها را ندهند، شركت حق دارد از آنها شكایت كند. اما احتمال رخ دادن چنین حالتی بسیار كم است. به هرحال هر فردی طبق سیستمی كه برای آن تعیین شده كار می كند و بسیاری فكر می كنند این سیستم در سازمان عادلانه است. حتی تصور می شود در برابر بی عدالتی ها مصون است. كسانی كه این سیستم را ایجاد می كنند می خواهند از مزایای آن بهره مند شوند. ممكن است ممنوعیت هایی توسط دیگران كه در این سیستم حضور دارند اعمال شوند.
* آیا فكر نمی كنید الگوی سودگرایانه بهتر از دوالگوی دیگر است زیرا از نظر من وقتی تغییر كوچكی در محیط زیست ما ایجاد می شود، ممكن است تمام عوامل كاربردی را تغییر دهد. لذا می خواهد رفتارها را تغییر دهد و در نتیجه محیطی جدید و عدالتی جدید ایجاد می شود.
- فكر می كنم حق با شما است. سازمان و محیط پیرامونش تغییر می كنند زیرا پویا هستند. چنین چیزی یك موضوع عادی و عمومی در الگوی ما است. فكر می كنم رویكرد سودگرایانه انعطاف پذیرتر است. جامعه شناسان هم آن را انعطاف پذیرتر می دانند. تغییر دادن این رویكرد هم آسانتر است، زیرا فقط ایجاد توازن میان اثرات خوب و بد است. این توازن می تواند به سادگی تغییر كند. سیستم می تواند رویكردهای مدنظر خود را ایجاد كند و این رویكردهای سازمانی بسادگی قابل تغییر هستند. اینكه عدالت یك اصل است درست می باشد، اما ماهیت این رویكردها قابل تغییر هستند.
* آیا موافق هستید كه می توان به عنوان یك پروژه توان بالقوه این سه رویكرد را برای حل مسائل سنجید و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد؟
- بله! معتقدم كه چنین پروژ ه جالبی باید در سطح جامعه نیز انجام شود.
* چه تفاوتی میان جوامعی وجود دارد كه این رویكردهای اخلاقی را بكار بگیرند. رویكرد حق گرایانه یا سودگرایانه توان آن را دارند كه در ایران یا انگلستان مرسوم شوند؟ آیا واقعاً توان این كار وجود دارد؟ یعنی آیا می توان جوامع را بر اساس یكی از این رویكردها بنا نهاد و آن را به یك پروژه تحقیقاتی تبدیل كرد؟
ـ فكر می كنم پروژه خوبی باشد. من با مقایسه هایی كه انجام داده ام متوجه شده ام كه سیستم شما وظیفه مدار است. لذا می توان مشابهت های زیادی را یافت. یعنی وظایف تعیین شده اند. من و شما وظایف و حقوق خاص خود را داریم. این موضوع را می توان در قبال محیط زیست هم بكار برد. محیط زیست یك عامل طبیعی در اختیار ما است. حیوانات و گیاهان متعددی در آن وجود دارند. من معتقدم كه باید به حق آنها نیز توجه كرد كه البته كار بسیاری دشواری است. حیوانات نیز حق خود را دارند. بسیار مشكل است كه به حق حیوانات احترام بگذاریم. این هم یك نمونه مشابه است. ما موارد بسیاری را در جوامع انسانی داریم. شما حق دارید در سیستمی كه می خواهید فعالیت كنید. به هرحال هر سیستمی نقاط ضعف خود را دارد. خیلی نمی خواهم وارد این بحث ها شوم ولی می دانیم كه در هر سیستمی ممكن است فساد یا ضعف های دیگری وجود داشته باشد.
* شما می دانید كه در سطح روابط بین الملل هم مشكلاتی وجود دارد. چه روشی بهترین اقدام برای حل این مشكلات است؟
-اگر تعهد كافی بین طرف های ذینفع وجود داشته باشد و اگر روابط طوری باشد كه حقی از یك طرف ضایع نشود، طرفین روابط خوبی خواهند داشت و به دستاوردهای بزرگی خواهند رسید. در تاریخ هم نمونه های متعددی وجود دارد. باید این نكته را به شما یادآوری كنم كه در سطح فعالیت های بین المللی كسب و كار در جهان چنین موضوعی بسیار مهم است، زیرا هر شركتی فرصت ها و شانس های موفقیت خاص خود را دارد. این موضوع بسیار مهم است و باید بدان توجه كرد. یعنی توانایی تطبیق خود با محیط پیرامون و قوانین موجود در آن.
* مثلاً می توان به سوءاستفاده دولت آمریكا از پیمان كیوتو اشاره كرد. آیا این یك اقدام كاملاً خصمانه ای از سوی این كشور تلقی نمی شود؟
- بله من هم با شما هم عقیده ام. آمریكا این پیمان را كه مفاد عمومی زیادی دارد ، امضا نكرده است. برخی كشورهای توسعه یافته تمایلی ندارند كه همه مفاد آن بویژه اهداف زیست محیطی را اجرا كنند كه این امر به دلیل مبنای صنعتی این كشورها است. بهانه اصلی ایالات متحده هم برای سرباز زدن از امضای این معاهده همین است كه باید برخی اهداف زیست محیطی آن را كاهش داد. این استدلال آنها است كه به نظر من غلط نیست اما در قبال ارتباطات تجاری كه در سطح جهان وجود دارد و همچنین در قبال استفاده از انرژی و دستیابی به اهداف زیست محیطی غیرمنصفانه است. این سیاستی است كه ایالات متحده اتخاذ كرده غیرمنصفانه است و این بهانه ای است برای عدم امضای این پیمان. به هرحال گاهی اوقات اصول اخلاقی نقض می شوند و ما باید راه كارهایی را برای مجازات این افراد مشخص نماییم.
ما نمی خواهیم شاهد چنین نقض كنندگانی باشیم. ما نمی خواهیم شاهد حضور افرادی باشیم كه اصول را نقض می كنند. وقتی درباره مقررات صحبت می كنیم یعنی اینكه بتوانیم این افراد را با روش های قانونی و حقوقی راهنمایی كنیم تا این كار را انجام ندهند. یكی از مواردی كه می توانم بعنوان مثال ذكر كنم یافتن جایگزین هایی برای آلودگی هایی است كه با استفاده از فناوری های نوین ایجاد می شوند.
یكی از این رویكردها استفاده از اخلاق حرفه ای در كسب و كار و فعالیت های زیست محیطی است. این موضوعی است كه برخی مؤسسات بین المللی نیز به من گفته اند. یكی از كارها این است كه كالاهای شركت های آلوده كننده خریداری و عرضه نشوند، بویژه شركت های چندملیتی می توانند در این راه و عدم خرید و عرضه كالاهای چنین شركت هایی نقش داشته باشند.
اما در بین شركت های چندملیتی نیز نمونه هایی داریم كه خودشان آلوده كننده اند، مانند شركت هایی كه مواد زائد خود را در دریاها می ریزند یا هوا را آلوده می كنند. من فكر می كنم باید از سیستم های حساس و پیشرفته تكنولوژیكی استفاده كرد تا بتوان این آلودگی ها را شناسایی كرد. مثلاً، در اتحادیه اروپا سیستمی داریم كه آلودگی و آلوده كننده را شناسایی می كند و خود آلوده كنندگان مجبور هستند هزینه رفع این آلودگی ها را بپردازند. مجازات هایی هم مشخص شده و اگر موضوع ثابت شود مقامات مسئول این مجازات ها را اعمال می كنند. سیستم باید به گونه ای باشد كه این مجازات ها به طور خودكار اعمال شوند. بنابراین ما اصول را در اختیار داریم و باید منابع و نیروهای پلیس كافی برای نظارت بر این وضعیت و اراده اجرای این اصول را داشته باشیم تا مشخص شود كه آیا كار آنها اخلاقی بوده یا غیراخلاقی و اگر غیراخلاقی بوده آنگاه مجازات ها را درباره آنان اعمال كنیم.
همانطور كه گفتم رویكرد سودگرایانه بدنبال سنجش و توازن میان آثار و نتایج خوب و بد است. زمان مرتباً تغییر می كند و در این تغییر همواره ابهاماتی وجود دارد. اجازه دهید مثالی بزنم، فساد در كشور چین دیده می شود. چین با توجه به فلسفه كمونیستی خود از رویكرد وظیفه مدارانه استفاده می كند. ژاپن كشوری است كه شما در آن آلودگی های محیطی زیادی می بینید. در ژاپن رویكرد سودگرایانه استفاده می شود. می دانیم كه در كشورهای خاورمیانه هم فساد وجود دارد. البته با معیارهای مختلف. اگر بخواهیم به همین منوال بسنجیم باید بگوییم كه در مورد كشوری همچون ایران به رغم استفاده از رویكرد وظیفه مدارانه سطح فساد در آن پایین است و نرخ جرم و جنایت هم در سطح بالایی قرار ندارد. ما یك نمونه بسیار بسیار قوی از اعمال رویكرد وظیفه مدارانه در ایران داریم. این نمونه بسیار جالب است و باید بگوییم كه وظیفه مداران بسیار قوی و فعالی دارید.
* یكی از موضوعات مهمی كه مطرح كردید رفتار عقلانی و منطقی است. من می خواهم به موضوع عقلانیت مشروط اشاره كنم. مشروط به واسطه اطلاعاتی كه در دسترس مردم است، یعنی رفتاری كه مردم بر اساس اطلاعاتشان بروز می دهند. ما می خواهیم مشخص شود كه آیا این امر در مقابل رویكردهای اخلاقی كاربرد و صحت دارد یا خیر؟
- سئوال بسیار خوبی را مطرح كردید. برای این منظور باید به یكی دو اصل اشاره كنم. در رویكرد سودگرایانه یك مفهوم از ریسك پذیرفته شده است. مثلاً شما تكنولوژی را ابداع می كنید تا از مزایای آن بهره مند شوید. اما در عین حال جامعه را به لحاظ تكنیكی یا اجتماعی تغییر می دهید. شما باید نگران عواقب كارتان باشید. ممكن است این كار ما اثرات منفی و زیانبار بدنبال داشته باشد. شما هیچ اطلاعات دقیقی از عواقب كارتان ندارید. بنابراین در اینجا با دو اصل مواجه هستیم یكی اصل تناسب است یعنی اگر ریسك اندكی در مورد یك نتیجه خوب وجود دارد می توانید كارتان را انجام دهید. ولی اگر ریسك مرتباً بالا می رود باید طبق اصل تناسب از آن تكنولوژی استفاده نكنید. اصل دیگر در قبال رویكرد سودگرایانه این است كه توازن میان نتایج خوب و بد یعنی عواقب مثبت و منفی وجود داشته باشد. این موضوعی است كه در بسیاری شرایط خاص با آن مواجه هستیم.
هر فناوری آلودگی های خاص خود را دارد. طبق این اصل باید عواقب خوب و بد را كنار هم بگذاریم. از نظر من باید طبق رویكرد سودگرایی، مردمی (دموكراتیك) بودن فناوری ها ثابت شوند. به نظر من فناوری مردمی می تواند چیزی شبیه به بشقابهای ماهواره باشد. آنها ریسك چندانی برای محیط ندارند. برای حفاظت از آنها به امكانات زیاد و پیچیده یا نیروهای نظامی نیازی نیست.
كار با آنها نیز برای مردم بسیار راحت است و مردم می توانند براحتی آنها را درك كنند. این یك تكنولوژی دموكراتیك است و به ما نشان می دهد كه چگونه باید یك انرژی تولید كنیم كه هم پرقدرت باشد و هم قابل استفاده مناسب. منابع طبیعی بسیاری در اختیار ما قرار دارند. این یك نوع فناوری مردمی است كه خیلی هم به لحاظ فنی پیچیده یا خطرناك نیست. ما نباید به سراغ تكنولوژیهای خطرناك برویم.
طراحی وب سایتفروشگاه اینترنتیطراحی فروشگاه اینترنتیسیستم مدیریت تعمیر و نگهداریسامانه تعمیر و نگهداری PM سامانه جمع آوری شناسنامه کامپیوتر سیستم جمع آوری شناسنامه کامپیوتر سیستم مدیریت کلان IT طراحی وب سایت آزانس املاک وب سایت مشاورین املاک طراحی پورتال سازمانی سامانه تجمیع پاساژ آنلاین پاساژ مجازی