بسمه تعالی
با توجه به ضرورت توسعه صنعت جهانگردی در كشور ایران و همچنین لزوم انجام تحقیقات دانش‌آموزی در راستای تحقق و تعالی اهداف آموزشی بخصوص در دروس انسانی، تعدادی از دانش‌آموزان پایه سوم رشته انسانی دبیرستان شاهد نصرت در زمستان 1383 تحقیق جالبی را در زمینه صنعت توریسم آغاز كردند كه نتیجه تلاش آنان یك كار جمعی دانش‌آموزی تحت عنوان «نگاهی به صنعت توریسم در ایران و بررسی راهكارهای توسعه این صنعت» بود.
این تحقیق ابتدا به عنوان یك تكلیف كلاسی در درس جغرافیا مد نظر قرار گرفت و نهایتاً با توجه به توان و ظرفیت دانش‌آموزان در انجام و جمع‌آوری اطلاعات به یك تحقیق جالب دانش‌آموزی تبدیل شد. چكیده این تحقیق كه مراحل پایانی خود را می‌گذراند در ادامه این گزارش آمده است كه توجه خوانندگان گرامی را به آن جلب می‌كنیم. قرار است این كار جمعی به عنوان یكی از تحقیقات برگزیده در سال آینده در جشنواره‌های مختلف
شركت نماید.
این كار نتیجه تلاش دانش‌آموزان مریم علیزاده، زهره ستاری مقدم و الهام كرامت پور می‌باشد كه به راهنمایی دبیر جغرافیای آموزشگاه خانم ژیلا مهبود تهیه شده است.
در سالهای پایانی قرن بیستم و آغاز قرن بیست و یكم، صنعت توریسم و گردشگری كه بنیان وجودی آن ایجاد ارتباطات جدید است با فرح شگفت‌انگیزی در حال رشد و فزونی است.
تاریخچه جهانگردی نشان می‌دهد كه در گذشته‌های دور، انسان برای آگاهی از دنیای اطراف خود قرار و سكون نداشت و در راه دستیابی به یافته‌های تازه، از جایی به جای دیگر می‌رفت. شاید از زمانی كه بشر زندگی اجتماعی گسترده‌ای را آغاز كرد و با اسكان در مناطق مختلف با استفاده از مواهب طبیعت به كشاورزی پرداخت و جابجایی برای او با صرف وقت و اتلاف نیرو همراه شد، سفر دشوارتر گشت و مسافرت فقط به تعداد معدودی از افراد كه همان بازرگانان بودند و به منظور داد و ستد به سفر می‌رفتند و یا سفیرانی كه با هدف برقراری ارتباطات سیاسی مسافرت می‌كردند، اختصاص یافت.
پس از انقلاب صنعتی و اختراع وسایل نقلیه سریع‌السیر، توسعه و بهبود وسایل ارتباطی بین كشورهای جهان و كوتاه شدن زمان مسافرت، تسهیلاتی از جهات مختلف برای مسافرت در نقاط مختلف جهان فراهم شد و با افزایش نسبی درآمدها كه ناشی از رشد اقتصادی كشورها بود، دگرگونی شگرفی در زمینه سیاحت و جهانگردی پدید آمد. بطوری كه امروزه، جهانگردی علاوه بر جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی به عنوان یكی از فعالیتهای سودآور اقتصادی مورد توجه بسیاری از كشورها قرار گرفته تا حدی كه اقتصاد برخی از جوامع از جمله اسپانیا و كانادا بر این صنعت استوار است.
صنعت جهانگردی ابزار مهمی برای كسب ارز و شناساندن محصولات و مصنوعات داخلی به خارجیان است كه سبب گسترش و وسعت بازارهای صادراتی می‌گردد و عاملی است كه موجب انتقال بخشی از قدرت خرید مردم كشورهای مرفه، به دیگر نقاط جهان می‌شود.
جهانگردی به دلیل قابلیت تحرك در تولید و توزیع خدمات گوناگون به سرعت گردش پول و ایجاد اشتغال كه به سودآوری در اقتصاد ملی كشورهای میزبان منجر می‌شود كمك می‌رساند. صنعت جهانگردی صنعت تولید و مصرف است و برای بسیاری از كالاها و خدمات تقاضا پدید می‌آورد و در واقع صنعت جهانگردی صادرات نامرئی محصولات و خدمات است.
از آنجا كه صنعت جهانگردی، صنعت كاربر است، با وجود پیشرفت تكنولوژی و بهره‌گیری از ماشین در فرآیند جهانگردی هنوز در این صنعت انسان حرف اول را می‌زند و دستهای پرتوان انسانهاست كه چرخ جهانگردی را می‌چرخاند. طبق پیش‌بینی مؤسسه آینده‌نگری و برآورد اقتصادسنجی «وارتون» در سراسر جهان از هر 16 نفر، یك نفر در صنعت جهانگردی به نحوی اشتغال دارد و از نظر میزان اشتغال، بزرگترین صنعت جهان است و ستون فقرات توسعه ملی شناخته می‌شود.[1]
در این راستا ضمن شناخت جهانگرد و جامعه‌شناسی جهانگردی بررسی اثرپذیری یا اثرگذاری فرهنگی سفر بر فرد، خانواده و جامعه از نكات مهم و ضروری است. بطوری كه در دنیای امروز یكی از مهمترین ابزار موفقیت در زمینه جهانگردی تأثیر فرهنگی و همچنین بررسی وجود زمینه‌های مختلف در این صنعت از جمله حمل و نقل، هتل‌داری، صنعت خدمات غذایی و اهمیت آژانس‌های مسافرتی می‌باشد. عامل مهم دیگر بررسی جنبه‌های اقتصادی جهانگردی است كه می‌توان زیرمجموعه‌هایی چون اشتغال، درآمدزایی، درآمدهای حاصل از مالیات، حفظ جاذبه‌های جهانگردی و نهایتاً توسعه صنایع دستی و فعال شدن تولیدات قدیمی را بر آن
متصور دانست.
امروزه اثرات اقتصادی جهانگردی در عرصه بین‌الملل امری غیر قابل اجتناب است. كشورهای بسیاری چه در جهان توسعه یافته و در كشورهای در حال توسعه به این مقوله به عنوان یكی از عوامل مهم درآمدزا توجه داشته و بسیاری از برنامه‌های اقتصادی خود را از جمله اشتغال و تراز پرداختها و بازاریابی را بر این اساس
پایه‌گذاری كرده‌اند.
در این رابطه بررسی عوامل اقتصادی مؤثر در تقاضای توریسم از جمله توزیع درآمدها، سطح متوسط آن و قیمت كالاها و خدمات در بازار جهانگردی امری مهم و قابل توجه می‌باشد.
چرا كه در هر نوع از انواع توریسم از جمله توریسم استراحت و سلامتی ـ فرهنگی، مذهبی، سیاسی و روابط و همبستگی‌های اجتماعی تأثیر عوامل اقتصادی در گذر صنعت جهانگردی به سوی یك صنعت توسعه یافته امری اساسی و بنیادی تلقی می‌گردد.
این امر همچنین می‌تواند در سایر ابعاد گردشگری از جمله گردشگری روستایی كه در بخشهای كشاورزی، جنگل‌داری و منابع آب قابل سرمایه گذاری است نیز تأثیرگذار باشد.
در جهان معاصر، رویكرد دوباره به جهانگردی به عنوان صنعت و شاخصی در امر توسعه در غالب كشورها از جمله ایران امری طبیعی و عاملی مهم و تعیین كننده تلقی می‌شود. به گونه‌ای كه هم از نظر اقتصادی و هم از دیدگاه فرهنگی ـ طیف گسترده‌ای از صاحبنظران را به تأمل واداشته است.
چنین می‌نماید كه یكی از اهرم‌های مؤثر در این رویكرد چشم‌گیر، كاهش منابع انرژی ارزآور در غالب كشورها و سوددهی بسیار بالا و آسان این صنعت است. چنان كه در كشور ما نیز عامل نخست گوشزد می‌كند كه نفت به عنوان اصلی‌ترین منبع درآمد ارزی كشور و در سالهای نزدیك رو به كاستی و اتمام است. و سایر منابع نیز (گاز، معادن كانی و …) ضمن اینكه به سالهای آینده تعلق دارد، محدود و تمام شدنی است. بنابراین برای دستیابی به هدفهای توسعه جامع بایستی در جستجوی منابع تازه اقتصادی برآمد.
خوشبختانه، زمینه‌های توسعه صنعت جهانگردی، كاملاً با تحقق اهداف متنوع دولت جمهوری اسلامی ایران همخوانی دارد و در چنین چشم‌اندازی به خوبی می‌توان به آن جامه عمل پوشاند.
بنابراین تمام تعریف‌ها و تبیین‌های جامعه‌شناسانه در امر توسعه، در كنار ضرورت‌ها و تنگناهایی چون رشد شتابان جمعیت، كاهش درآمدهای ملی از استخراج منابع محدود و تمام شدنی و نیاز به ایجاد مشاغل مختلف همگی نشانه‌هایی از جدی گرفتن صنعت جهانگردی در ایران است.
اما در این ارتباط مشكلاتی چون تعدد مراكز تصمیم‌گیری، تصورات و برداشت‌های نادرست و منفی از ابعاد مختلف جهانگردی، ناآگاهی از اصول و روشهای برقراری ارتباط با جهانگردان، نبود قوانین و مقررات حمایتی، بی‌توجهی و بی‌برنامگی نسبت به جاذبه‌های طبیعی و تاریخی كشور ایران و بالاخره مهمترین اصل یعنی تبلیغات نامناسب سبب شده است كه برنامه‌ریزیهای مربوط به توسعه جهانگردی، غیرواقعی و ناكارآمد شود.
چنین به نظر می‌رسد كه تدوین یك برنامه جامع برای توسعه صنعت جهانگردی در كشور كه مبین تعریف صحیحی از جهانگردی و محدود كننده سلیقه‌های شخصی در برخورد با جهانگردان باشد، راهكار مناسبی برای حل بسیاری از مشكلات خواهد بود.
ایجاد یك سازمان تصمیم‌گیرنده قوی در حد یك وزارتخانه یا معاونت ریاست جمهوری، برای اتخاذ تصمیم‌های منطقی در امور جهانگردی نیز می‌تواند به رفع بسیاری از موانع در این راه بیانجامد. به هر حال یكی از مهمترین راهكارها در رفع مشكلات مختلف جامعه بالا بردن روحیه فرهنگی مردم و آموزش آنان در زمینه‌های متعدد است. در این راستا نیز تشویق و ترغیب مردم در زمینه برخورد خوشایند و اشاعه روحیه ایثار و احترام به قوانین حاكم بر جامعه از قبیل احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی و نیز اجتناب از برخوردهای نامناسب و نابخردانه با همگان و بخصوص جهانگردان می‌تواند بیشترین تأثیرات را در توسعه این صنعت
بر جای گذارد.
راهكارهای دیگری كه در این زمینه قابل توجه است به شرح زیر می‌باشد:
- بازگشایی و تقویت رشته‌های دانشگاهی صنعت توریسم
- تربیت كادر ورزیده گردشگری اعم از مدیران آژانس‌ها، هتل‌ها، كاركنان و راهنمایان و …
- ایجاد تسهیلات لازم برای بخش خصوصی از قبیل پرداخت وام‌های درازمدت با بهره كم، تسهیل صدور مجوزهای ساختمانی از جمله هتل، متل، تفرج‌گاه، رستوران و …
- گسترش مناطق آزاد تجاری به منظور ورود جهانگردان و تشویق صادرات ارزآور و اشتغال‌زا
- هماهنگی و توسعه برنامه‌های تبلیغات جهانگردی به منظور خنثی سازی تبلیغات نادرست بیگانگان و آشنا نمودن دیگران با غنای فرهنگ اسلامی و ایرانی و تشویق جهانگردان برای بازدید از جاذبه‌های توریستی كشور
- زیباسازی، سالم سازی و بازسازی مراكز توریستی و استقرار اكیپ‌های امداد و نجات، تجهیز بیمارستانها و درمانگاه‌های مجهز سیار در مراكز توریستی و بهبود قوانین بیمه
- احداث مراكزی نظیر «دیسنی لند» كه می‌تواند تعداد كثیری از جهانگردان خارجی را به طرف كشور بكشاند.
در چنین مجموعه‌های توریستی می‌توان با توجه به فرهنگ غنی معماری دیرینه ایرانی، شهرك‌هایی را برپا نموده كه در برگیرنده هتل‌ها، اردوگاه‌های توریستی، آپارتمانهای استراحتی، رستورانهای مختلف، استخرهای شنای سرباز و سرپوشیده جداگانه برای مردان و زنان، زمین‌های تنیس، گلف، باشگاه‌های بدنسازی، دوچرخه سواری، سواركاری، تیراندازی و مراكز تفریحی كودكان باشد.
باشد كه با یاد روح پویا و پرتحرك نبی‌اكرم (ص) كه چین را به عنوان سمبل نواحی دوردست برای رسیدن به معرفت و كمال انسانی در طلب ارتباط با انسانهای سایر نقاط توصیه فرمود و با مرور كارنامه درخشان عمر آن نبی گرامی اسلام جنبشی در ما ایجاد شود و در پی دیدن نادیده‌ها و شناختن ناشناخته‌ها باشیم و حداقل چهار گوشه كشورمان را بشناسیم و با گشت و گذار و سیر و سیاحت و رعایت اصول حاكم بر سفر، مردم خود را در قدم اول و مردم جوامع دیگر را در گام بعدی بشناسیم تا بتوانیم به آسانی ارتباط برقرار كنیم و دنیایی پرتفاهم بنا نهیم.