میهن ـ قوام آرامون:‌ بعد از سپری شدن نزدیک به 4 ماه از زمان اعلام این خبر که “تعداد فک های دریای خزر در اثر تلفات و کشتار بسیار، از رقم یک میلیون قلاده به 100 هزار رسیده است”؛ معاونت فعلی محیط زیست دریایی سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، تازه از این اتفاق باخبر شده و صبح امروز در جریان خبری نگران کننده و در مصاحبه با یک خبرگزاری دولتی، آن را اعلام می کند.

“عبدالرضا کرباسی” اعلام داشته که 900 هزار قلاده فک، در طی 10 سال اخیر کشته شده اند و البته در خبری که 4 ماه پیش منتشر شد، چنین آمده بود که این رقم مربوط به ابتدای قرن جاری تا کنون است.

“فک”، علی رغم عدم زیبایی دلفریب ظاهری، به خاطر چربی و روغن و پوست خویش، خواهان فراوانی دارد و به همین جهت است که صید بی رویه آن هیچ گاه متوقف نشده است. “فک” های زیست کننده در دریای خزر، علاوه بر مصارف این چنینی، به خاطر مصرف گوشت شان هم مورد توجه ساکنین شمالی خزر قرار داشته اند و کشتار فراوانی در موردشان صورت گرفته و می گیرد.

این در حالی ست که برخی از روسها، حتی به “توله های 2 هفته ای فک ها” نیز رحم نمی کنند و آنها را به خاطر برخوردار بودن شان از پوستی لطیف که برای تهیه پالتو مناسب است، صید می کنند و مشکل بزرگی که در این میان پیش می آید آن است که هر توله فکی، برای تولد یافتن باید “یازده ماه” از سال را در شکم مادر خود سپری کند و این چنین است که نسل فک ها روز به روز با خطر انقراض بیشتری مواجه می شود.

“کشور ایران” سهمی در “کشتار فک ها به خاطر مصرفشان” ندارد و به خاطر همین است که آمار صید فک برای بهره برداری، در سواحل ایران پایین است ولی گرچه آمار صید پایین است، آمار کشتار کم نیست چراکه بسیاری از صیادان ایرانی که در دریای خزر به صید انواع ماهی مشغولند، فک را مصرف کننده ی ماهی و دراننده ی تورهای ماهی گیری خویش می دانند و بدین صورت، آن را رقیب خود شمرده و هر جای دریا که مشاهده اش کنند به قتل می رسانند، بدون آنکه قصد بهره برداری از جسمش را داشته باشند.

همین امر، دلیلی می شود برای آنکه فک هایی که از جان صیادان روسی و آلودگی های صنعتی شمال دریای خزر و آلودگیهای قدیمی ناشی از سم “د.د.ت” نواحی جنوبی دریای خزر نیز جان به سلامت به در برده اند، به خاطر اینکه ماهی می خورند و رزق انسانها را تنگ می کنند، جانشان را از دست بدهند.
“معاونت دریایی محیط زیست” می گوید که برای آموزش صیادان و ممانعت آنها از کشتار، دوره هایی برگزار شده: «سازمان محیط زیست تحقیقات خوبی در مورد نحوه زیست فک و شناسایی عوامل تهدیدکننده آن انجام داده است و کلاس‌های آموزشی و دوره‌های عملیاتی را درباره این حیوان برگزار کرده است».

این در حالی ست که قبل از آنکه روسای فعلی سازمان محیط زیست ایران بر سر کار آیند، سالها پیش و توسط “سازمان حفاظت از محیط زیست گیلان”، جشنواره ها و سمینارها و دوره های آموزشی کاملی برای بررسی و ایجاد راهکار جهت حفاظت از جان این موجودات بی پناه برگزار شد، اما آنچه که در این میان حل نشد، مشکلات زندگی مادی صیادان و لجبازی های فرهنگی ناشی از آن بود که هنوز در رویه ی صیادان شمالی ایران وجود دارد و آن هم به دلیل بی توجهی مسئولان سایر وزارتخانه ها و سازمان مرتبط، به بهبود وضع زندگی و حل گرفتاریهای معیشتی و فرهنگی صیادان است.

به همان میزان که ماهیان گوشتی و خاویاری و سایر موجودات مصرفی و غیر مصرفی موجود در دریای خزر، سرمایه بومی مردم کل مناطق حوالی دریا محسوب می شوند و حفاظت از این سرمایه ها، جزو واجبات دولتهای منطقه است، فک ها نیز در رسته ی همین سرمایه ها قرار دارند و این در حالی ست که سایر کشورهای ساحلی دریای خزر، از وجود این موجودات بهره مادی نیز می برند.

«متأسفانه از زمانی که کشورهای حاشیه‌نشین دریای خزر از 2 به 5 کشور افزایش یافته است، روند تخریب آن نیز سرعت گرفته و هر کشور برای اینکه سهم بیشتری از منابع ببرد، بی‌رویه صید می‌کند».

و اما دست دولت ایران برای محدود کردن این کشورها در این دست درازی، کوتاه است. “کرباسی” می گوید: «متأسفانه پروتکل تنوع زیستی دریای خزر که آماده است به امضا 5 کشور نرسیده و شاید از طریق آن پروتکل بتوان امید بیشتری داشت تا از فک خزر محافظت شود».

ولی شنیده ها خبر از آن می دهند که اشکال کار جای دیگری ست: «پروتکلی که معاونت دریایی محیط زیست از آن سخن می گوید، به این زودیها امضا نخواهد شد و کشتار فک ها توسط روسها و سایر همسایه گان شمالی همچنان ادامه خواهد یافت؛ چرا که هم روابط ایران و روسیه به گونه ای ست که ایران برای امضای آن معاهده هیچ فشاری بر روسیه وارد نخواهد کرد و فک ها برای ایران ارزش این را نخواهند داشت که با روسها چانه بزند و دلخوری پیش بیاورد و هم اینکه قدرت دولت فعلی ایران در دریای خزر و کوتاه آمدن های سالهای اخیر وزارت امور خارجه احمدی نژاد بر سر سهم بندی های دریای خزر، به این دولت توان آن را نمی دهد که هیچ فشاری بر هیچ یک از کشورهای کم زورِ حاشیه دریای خزر وارد نماید».

فرج پور، کارشناس محیط زیست گیلان می گوید: ««فک خزر، کوچکترین گونه ی فکهای واقعی یعنی بدون گوش است و تنها در این دریاچه یافت می‌شود».