عضو گروه فلسفه دانشگاه تهران آزاداندیشی را مقدمه روشنفکر شدن دانست و آن را قلب تپنده روشنفکری دینی عنوان کرد.
دکتر سعید زیباکلام، عضو گروه فلسفه دانشگاه تهران در اولین روز از همایش روشنفکری دینی در سخنرانی خود با موضوع "روشنفکری دینی و سراب آزاداندیشی" گفت: هرگاه تلاش می کنیم مفهوم روشنفکری و به تبع آن روشنفکری دینی را تعریف یا تحریر کنیم ناکام می مانیم. البته روشن است که افراد مختلف خواه خود را روشنفکر یا روشنفکر دینی بدانند خواه ندانند خواه خود را موافق روشنفکر یا روشنفکر دینی بدانند خواه ندانند نهایتاً خود به تعریفی می رسند.
زیبا کلام افزود: چنانچه تلاش کنیم از این مجموعه از تعاریف به تعریف واحدی برسیم که مورد قبول و اجماع همه افراد ذیربط باشد به سرعت درخواهیم یافت که این کار نشدنی است.
وی با طرح این سوال که چرا مفهوم روشنفکری یا روشنفکری دینی تن به هیچ قالبی نمی دهد و در قبال تمام تلاش های وحدت بخش سرکشی و سرپیچی می کند و تصریح کرد: به نحوی تلویحی و قید ناشده مفهوم روشنفکری حاوی عنصری نپنداشته می شود که این مفهوم به شدت سرکش و عصیانگری می کند. این عنصر که به واقع نقش تعیین کننده ای در مفهوم روشنفکری ایفا می کند عبارتست از آزاد اندیشی.
زیباکلام آزاداندیشی را قلب تپنده روشنفکری دانست و یادآور شد: پیش از تحلیل قلب تپنده همه انواع روشنفکری لازم است متذکر شوم که از آن جهت که آزادی در فرهنگ معاصر مدرنیستی از مقام و منزلت برخوردار است و این فرهنگ در جامعه ما به صور مختلف هم پیش از انقلاب وجود داشته و هم پس از انقلاب مورد تبلیغ قرار گرفته است. واژه آزاداندیشی از بدو تولد مورد استقبال انواع مکتب ها و چارچوب های ارزشی و الهی، الحادی، اسلامی و مدرنیستی قرار گرفته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در پاسخ به این سوال که چرا آزاداندیشی قلب تپنده روشنفکری یا روشنفکری دینی است، گفت: اگر تمام صورت ها و سیرت های تحقق یافته روشنفکری اعم از اروپایی – آمریکایی و ایرانی مورد تفحص ژرف قرار دهیم و تمام گونه های لیبرالیستی و سوسیالیستی را مورد توفیق قرار دهیم به این نتیجه می رسیم که به رغم تغایرها و تعارض های شدید که میان مبانی آنها یک نقطه عزیمت بنیانی در همه آنها مشترک است و آن آزاداندیشی است.
زیباکلام آزاداندیشی را مقدمه روشنفکر شدن برشمرد و گفت: پیش از اینکه جامعه مکتبی، مشربی، دینی و ایدئولوژی ای برتن کند و سپس آن را زندگی کند و آن را تبلیغ و ترویج کند لازم است آزاداندیش باشد و با آزاداندیشی آن مکتب را اخذ و اختیار کند و چنین است که آزاداندیشی قلب تپنده همه انواع روشنفکری من جمله روشنفکری دینی است.
وی آزاداندیشی را ممیزه ای سلبی نه ایجابی برای روشنفکری دانست و تصریح کرد: آزاداندیشی نمی گوید روشنفکر باید چه مبانی انسان شناختی و ارزش شناختی اختیار کند و یا چه آراء و موانعی را استنتاج کند بلکه مدعی است که روشنفکر باید هنگام اندیشیدن فارغ بال و رهیده از هر نوع شبکه ارزشی و نشیبی باشد.
زیبا کلام با اشاره به دو واژه تشکیل دهنده آزاداندیشی گفت: آزاد در ترکیب آزاداندیشی بدین معناست که انسان می تواند و یا باید برای تعقل یا اندیشیدن آزاد و فارغ از جمیع تعلقات مفروض و مصادره شده باشد.
وی خاطرنشان کرد: تعقل و اندیشیدن در مفهوم آزاداندیشی بدین معناست که انسان باید فارغ از هر نوع مفروضات و مصادرات و تعلقات انسانی اندیشید. اگر کمی تامل کنیم درخواهیم یافت که در اینجا نظریه ای در باب چگونگی امکان تعقل و اندیشیدن و نیز تعقل مطلوب و مقبول وجود دارد که مفهوم آزاداندیشی بر دوش آن سوار شده است.
عضو گروه فلسفه دانشگاه تهران یادآور شد: اگر مراد از آزاداندیشی، اندیشیدن انسان است که عاری از هر نوع تعلقات و تلقیات باشد در این صورت آزاداندیشی سراب و پل افسانه ای بیش نیست که انسان مدرنیست غربی پس از طرد و رد ادیان الهی و خواری رحمان در قرن هجدهم برای ترغیب و تحکیم نهضت استقلالی خود از مبداء و معاد ساخته و پرداخته است.
زیبا کلام اذعان داشت: انسان آزاد، فارغ از تعلقات و رهیده از جمیع تمنیات چیزی جز ساخته های روشنفکران نیست چرا که گمان نمی کنم کسی بتواند چنین انسانی را در میان قوم و قبیله ای در گذشته و حال نمی توان یافت.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به ??? و ??? سوره انعام گفت: نگرش خارج دینی، نگرشی عاری از هرگونه باورهای ارزشی و بینشی دینی است نگرش خارج دینی، نخستین و مهم ترین سنگ شالوده بنای مدرنیسم است نگرش خارج دینی ما را از اقلیم و عرصه تمام باورهای دینی بیرون می گذارد.
زیباکلام یادآور شد: انسان مدرن با طرد و نفی خدا از صحنه عالم، آرای خود را در جای او نشانده است و این آشفته بازار اندیشه ها را ایجاد کرده است.
همایش روشنفکری دینی ?? تا ?? به همت کانون اندیشه جوان و بسیج دانشجویی دانشگاه های امیرکبیر، علم و صنعت و صنعتی شریف برگزار می شود.