صدام

بیش از 2 دهه از پایان نزاع خانمانسوز بین ایران و عراق می گذرد . همواره در این سال ها بکی از دغدغه هایم مطالعه و پیگیری دلایل شروع و ادامه این جنگ چند ساله بوده است. به تازگی از سوی آمریکا اسناد محرمانه ای از صدام منتشر شد که بد ندیدم آن را اینجا کار کنم .«ذهنش تمایل زیادی به دشمن پنداشتن دیگران داشت، او به‌رغم بلندپروازی‌های بسیار زیادی كه برای كشورش در سر داشت، به دلیل درك ضعیف از روابط دیپلماتیك در خارج از خاورمیانه، دچار اشتباه‌های بسیار بزرگی شد.» این مودبانه‌ترین تصویری است كه روزنامه نیویورك‌تایمز بعد از انتشار بیش از 20 سند محرمانه در مورد صدام حسین كه از سوی دانشگاه دفاع ملی ایالات متحده منتشر شد، از دیكتاتور عراقی ترسیم می‌كند. دانشگاه دفاع ملی آمریكا 20 سند و صورت‌جلسه مربوط به دیدارهای صدام حسین را به مناسبت برگزاری كنفرانسی درباره جنگ عراق علیه ایران در واشنگتن منتشر كرده كه این اسناد بخشی از آرشیو محرمانه رهبر پیشین عراق است كه در سال 2003 پس از تصرف بغداد به دست نظامیان آمریكایی افتاد. براساس اطلاعات موجود در این اسناد، صدام حسین در یكی از جلسات خود با مقایسه ایرانی‌ها با زنان خیابانی ادعا كرده بود كه ایالات متحده به تهران علاقه بیشتری دارد تا بغداد. او گفته بود: آمریكایی‌ها به این دلیل كه ایرانی‌ها از ما مهربان‌تر و بهتر هستند، آنها را بیشتر دوست ندارند. علت علاقه آنها تنها این است كه آنها برخلاف ما راحت سوار خودرویشان می‌شوند. نیویورك‌تایمز می‌نویسد: تصویر ارایه شده به وسیله این اسناد بیانگر بعضی از جنبه‌های شخصیتی صدام حسین و ذهن پیچیده اوست. براساس این گزارش یكی از اشتباه‌های محاسباتی صدام حسین، دست‌كم گرفتن توان نظامی ایران پیش از آغاز جنگ با تهران بود. آماتزیا بارام، یك كارشناس اسراییلی كه اسناد منتشر شده را مطالعه كرده، می‌گوید: صدام حسین در جلسه‌ای كه كمتر از یك هفته پیش از آغاز جنگ برگزار شد، ابراز خوشبینی كرده كه با تجمع نظامیان عراقی در مرز، نیروهای نظامی ایران دچار وحشت شوند و مقاومت چندانی نكنند. بر این اساس، واكنش گسترده نیروی هوایی ایران به حمله عراق و بمباران تاسیسات مهمی چون نیروگاه اتمی در حال احداث اوسیراك (تموز-1) در نزدیكی بغداد به گونه‌ای بود كه برای صدام حسین قابل باور نبود و آن را به ارتش اسراییل نسبت داد. او البته كاملا در اشتباه بود. صدام در جلسه‌ای كه چند روز پس از آغاز جنگ برگزار شد، در اشاره به این حمله گفت: این كار اسراییل است. اما اسراییل چند ماه بعد به این نیروگاه حمله و آن را منهدم كرد. بخش دیگری از اشتباه‌های صدام حسین مربوط به دخالت او در برنامه‌ریزی و طراحی تاكتیك‌های جنگ با ایران بود، بدون اینكه با این تاكتیك‌ها یا تسلیحات آشنایی داشته باشد. او همچنین از زیاد بودن تلفات ابایی نداشته است. اما اشتباه دیگر صدام حسین، برداشت غلط از ماجرای موسوم به ایران – كنترا در سال 1986 بود. بر این اساس، صدام حسین ماجرای فروش تسلیحات آمریكایی به ایران را در راستای توطئه علیه عراق برآورده كرده بود، در حالی كه این موضوع به گفته مقام‌های ایالات متحده كمترین ربطی به این كشور نداشت. براساس این گزارش دولت رونالد ریگان، رییس‌جمهوری وقت ایالات متحده با هدف كمك به آزادسازی گروگان‌های غربی در لبنان، تلاش برای برقراری یك كانال ارتباطی با جمهوری اسلامی و كسب درآمد برای كمك به شورشی‌های نیكاراگوئه، به ایران تسلیحات فرستاده بود. اما صدام حسین و مشاورانش برداشت دیگری از این ماجرا داشتند. اسناد منتشر شده به نقل از طارق عزیز، وزیرخارجه و معاون نخست‌وزیر وقت عراق نقل‌قول می‌كند كه صدام احتمال داده كه هدف آمریكا، انتقام‌گیری از حمایت این كشور از تلاش صورت گرفته برای استقلال پورتوریكو از ایالات متحده است. از دیگر موارد سوءبرداشت صدام حسین مربوط به ماجرایی است كه به اعدام فرزاد بازفت، خبرنگار ایرانی روزنامه آبزرور بریتانیا منجر شد. بازفت كه در مارس 1990 در عراق به‌دار آویخته شد، در حال تهیه گزارش از یك انفجار مشكوك در جنوب بغداد بود كه به ظن جاسوسی برای اسراییل بازداشت شد. صدام حسین شخصا در پرونده او دخالت كرد و خواستار تعجیل در اعدام او شد تا «تنبیهی برای مارگارت تاچر»، نخست‌وزیر وقت بریتانیا باشد كه او گمان می‌كرد در توطئه علیه عراق نقش داشته است. هال برندز، استاد دانشگاه دوك آمریكا كه آرشیو منتشر شده را مطالعه كرده است، می‌گوید: این اسناد نشان می‌دهد، شخصیت صدام حسین در طول زمان براساس رخدادهای زندگی سیاسی او شكل گرفته است. برندز می‌گوید: او از راه توطئه چینی به قدرت رسید و فكر می‌كرد همه مشغول همین كار هستند.