امروزه با توجه به گسترش جوامع شهری و افزایش نقش اتومبیل در سفرهای درون و برون­شهری، بحث ایمنی سرنشینان خودروها نیز بیشتر از گذشته مورد توجه قرارگرفته­است.كودكان سرنشینان نحیف و آسیب‌پذیرتر خودروها هستند كه برای محافظت از آنها ‌باید تمهیدات ویژه‌ای اندیشید. یكی از وسایل محافظت از كودكان در برابر حوادث رانندگی "صندلی­ایمنی­كودک"است كه نقش غیرقابل انكاری در حفاظت از كودكان بر عهده دارد. در جوامع پیشرفته تحقیقات گسترده و دامنه‌داری درباره این وسیله صورت گرفته­است؛ به­گونه‌ای كه در حال حاضر صندلی­های ایمنی كودك را به سه گروه عمده صندلی نوزادان، صندلی كودكان و صندلی حامی تقسیم­بندی می‌كنند كه هر یك انواع متفاوتی دارند و برای گروه­های مختلف سنی و وزنی كودكان مورد استفاده قرار می­گیرند.

انواع مختلف صندلی كودك نسبت به صندلی خودرو دارای پیچیدگی‌های خاصی است كه دقت و توجه بیشتری را از زمان طراحی تا تولید و در نهایت توزیع طلب می‌كند، زیرا علاوه بر جنبه‌‌ ایمنی، از نظر شكل ظاهری و راحتی نیز باید به­گونه‌ای باشد كه كودك كمتر در آن احساس خستگی كند.

انواع صندلی كودك:

همان­گونه كه پیشتر گفته شد، صندلی كودك دارای سه گروه اصلی به شرح زیر است:

1) صندلی نوزاد (Infant Seat) : این صندلی برای كودكان كمتر از یك­سال و یا وزن كمتر از 9­کیلوگرم استفاده می‌شود. از آنجا که این­ كودكان ستون فقراتی به شدت آسیب­پذیر دارند، برای دستیابی به ایمنی بیشتر و جلوگیری از حركت ناگهانی در ناحیه ستون فقرات آنها، صندلی نوزادان را به­صورت رو به عقب در خودرو نصب می‌کنند. لازم به ذكر است بهترین زاویه پشتی این نوع صندلی 45­درجه است. همچنین گونه‌ای از این نوع صندلی قابل حمل است كه در خارج از خودرو نیز می‌توان از آن استفاده كرد. بعضی از انواع این مدل صندلی برای نصب در خودرو پایه‌های مخصوصی دارند.

2) صندلی كودك (Child Seat) : این نوع صندلی كه خود دارای گروه­های متفاوتی برحسب قد و یا وزن كودك است، برای كودكان با سن بیش از یك­سال و وزن بیشتر از 9 کیلوگرم (و تا حدود 18 کیلو­گرم) مناسب است. طریقه نصب آن ( به­صورت رو به جلو و یا رو به عقب) با توجه به جثه و وزن كودك و گروهی كه صندلی در آن قرار می­گیرد، متفاوت است.

3) صندصندلی حامی (Booster Seat) : صندلی خودرو برای افراد بزرگسال طراحی شده، از این رو برای اصلاح نحوه قرارگرفتن كمربند ایمنی روی بدن كودكانی كه وزن آنها بیش از 18کیلو­گرم است و نیز تا زمانی كه آنها بتوانند به راحتی روی صندلی خودرو بنشینند و در حالی كه به پشتی صندلی تكیه داده­اند، پاهایشان از لبه صندلی خم شود و كمربند ایمنی از وسط شانه و قفسه سینه آنها عبور كند، به نوع بسیار ساده‌تری از صندلی ایمنی كودك نیاز است كه به آن صندلی حامی می‌گویند و تنها وظیفه آن اصلاح نحوه قرارگرفتن كمربند ایمنی خودرو روی بدن كودك است. این صندلی مدل­های متفاوتی دارد.

باید به­خاطر داشت كه همواره بهترین محل استقرار كودكان تا 12 سالگی با وزن 27 كیلوگرم، صندلی عقب خودروست؛ به­خصوص زمانی كه كیسه­هوای خودرو در حالت فعال قرار دارد، اما اگر قرار به استقرار صندلی ایمنی كودك در صندلی جلو خودروی مجهز به كیسه هواست باید به توصیه‌های تولید­كننده خودرو در این خصوص توجه كرد.

تقاضا برای صندلی كودك:

در جوامع پیشرفته استفاده از صندلی كودك به عنوان یك اصل پذیرفته­شده؛ به­طوری­که در بعضی از كشورها استفاده از آن اجباری است ولی متاسفانه در كشور ما كاربرد آن به دلایل مختلف عمومیت نیافته است. در بررسی علل استفاده نکردن از آن در بین خانواده‌های ایرانی نقش دو عامل بیش از سایر موارد مشهود است؛ به­صورتی كه حتی می‌توان گفت سایر موارد نیز از این دو عامل منشأ می‌گیرند و خود این عوامل نیز به نوعی با هم در تعامل هستند. این دو عامل عبارتند از:

1. دلیل فرهنگی: در كشور ما متاسفانه كمتر به مباحث ایمنی و فرهنگ رعایت آن پرداخته شده­ و به‌رغم سابقه نسبتاً طولانی ورود خودرو به ایران هنوز فرهنگ استفاده صحیح و مناسب از آن در بین مردم رواج نیافته­است و به­همین دلیل فرهنگ و تمایل به استفاده از صندلی ایمنی­كودك نیز در بین اكثر مردم وجود ندارد و این وسیله ایمنی كاملاً مهجور مانده و هیچ­گونه كار فرهنگی نیز از سوی مقامات ذی­ربط برای ترویج استفاده از آن در كشور صورت نپذیرفته­است؛ به­طوری­كه بیشتر افراد جامعه نه تنها اطلاع كاملی از نحوه صحیح استفاده از آن ندارند بلكه انواع آن را نیز نمی­شناسند و حتی گاه دیده می‌شود كه افراد از این وسیله به صورت غیراستاندارد استفاده می‌كنند. این در حالی است كه بنابر اظهارات مقامات مسؤول در صورت استفاده كامل و صحیح از وسایل ایمنی مخصوص سرنشینان خودرو، تلفات و صدمات ناشی از تصادفات رانندگی به صورت قابل ملاحظه‌ای كاهش می‌یابد، بنابراین انجام كار فرهنگی در سطح جامعه برای گسترش استفاده از صندلی كودك كاملاً ضروری است.

2. قیمت: قیمت انواع صندلی ایمنی­كودك در سطح جامعه نسبتاً بالاست زیرا اولاً این وسیله در داخل تولید نمی­شود و ثانیاً وارد­كننده رسمی برای آن وجود ندارد و واردات آن با روش به­اصطلاح مسافری (یا چمدانی) و گاه در تیراژهای بسیار كم توسط افراد صورت می‌گیرد . دلیل سومی كه برای بالا بودن قیمت این محصول به نظر می‌رسد، داشتن دیدی لوكس و تجملاتی به این وسیله است؛ به­طوری كه صندلی­ ایمنی­كودك در اكثر فروشگاه‌های گران­قیمت لوازم كودك وجود دارد و در مغازه‌های معمولی این صنف، صندلی ایمنی­كودك کمتر دیده می‌شود.

نکات ایمنی در استفاده از صندلی ایمنی­کودک

1)­اگر قصد خرید یك صندلی ایمنی را دارید، دقت کنید صندلی مذكور متناسب با سن، قد و جثه كودك باشد.

2)-اگر می‌خواهید از یك صندلی ایمنی مستعمل استفاده کنید، به نكات زیر توجه داشته­باشید:

_ عمر صندلی نباید بیشتر از 10سال (و یا ترجیحاً 5سال) باشد.

_ صندلی نباید تصادفات سنگینی را پشت سر گذاشته باشد.

_ صندلی را از نظر ظاهری نیز كنترل کنید تا شكستگی یا پوسیدگی در آن وجود نداشته­باشد.

_ از سوابق استفاده از آن به­طور كامل آگاه باشید (بهتر است صندلی را از یكی از بستگان و یا دوستان نزدیك خود تهیه کنید).

3)­مطالعه دفترچه­راهنمای صندلی ایمنی­كودك را فراموش نکنید زیرا هر تولید­كننده‌ای در راهنمای محصول خود نكاتی را درج می­کند كه ممكن است در زمان نصب و یا استفاده از محصول برای شما و ایمنی كودك مهم باشد.

4)­اگر از صندلی‌هایی استفاده می‌كنید كه قابل تغییر هستند و یا با اعمال تغییرات لازم می‌توانید آنها را برای گروهای مختلف سنی قابل­­استفاده کنید، حتماً راهنمای استفاده از وسیله را كه توسط سازنده تهیه شده­است، به­دقت مطالعه کنید تا تغییرات را به­نحو احسن انجام دهید؛ در ضمن دقت کنید كه پس از انجام تغییرات، كمربندهای ایمنی خودرو باعث آزار و اذیت كودك نشود.

5) بهترین جا برای كودكان زیر 12 سال، صندلی عقب خودروست؛ صندلی جلوی خودرویی كه كیسه­هوای سرنشین آن فعال است، به هیچ عنوان مكان مناسبی برای نوزادان نیست؛ به­خصوص اگر صندلی ایمنی آنها در حالتی باشد كه صورتشان رو به جلو قرار گیرد(نوزاد هم­جهت با شما و در صندلی جلوی خودرو مستقر باشد.(

6)­برای نوزادان و كودكان ریز­جثه‌ای كه وزن آنها كمتر از 9كیلوگرم است، حتماً از صندلی مخصوص نوزادان استفاده كنید زیرا این صندلی­ها به دلیل نوع طراحی علاوه بر ایجاد آرامش بیشتر، در هنگام تصادف نیز كمترین فشار ممكن را بر استخوان­های نرم و غضروفی كودك وارد می‌كنند.

7) كودكان سرهای سنگینی دارند كه روی گردن­های ضعیف و نحیف آنها قراردارد، ستون فقرات آنها نیز تنها توان حركت حداكثر 1 سانتی­متری را به صورت ناگهانی دارد و در صورتی كه حركت بیش از این مقدار باشد، صدمات جبران ناپذیری به كودك وارد می‌شود. برای مقابله با هر حركت ناگهانی ‌باید صندلی كودكان حداقل تا یك­سالگی به سمت عقب خودرو (خلاف جهت نشستن سایر سرنشینان) نصب شود.

8)­در صورت نصب صندلی رو به عقب، چون كودك به صندلی تكیه داده­است، در ترمزهای ناگهانی، ستون فقرات او كمترین حركت ناگهانی و فشار را متحمل خواهد­شد و بنابراین آسیب كمتری به كودك وارد می­شود.

9)­بهترین زاویه پشتی صندلی ایمنی نوزاد، در صورتی كه صندلی اش رو به عقب نصب شود، زاویه 45درجه با سطح افق است.

10) اگر صندلی نوزاد دارای پایه‌ای برای نصب در خودروست، حتماً از آن استفاده کنید.

11)­اگر صندلی ایمنی نوزاد فاقد این پایه است، برای دستیابی به زاویه 45­درجه پشتی باید از یك حوله یا پارچه لوله­شده (و یا هر وسیله‌ای كه قابلیت جذب ضربه را داشته باشد) در زیر صندلی نوزاد استفاده کنید.

12) صندلی­های مخصوص نوزادان تا زمانی كه قد آنها حدود 69سانتی­متر و وزنشان حدود 9کیلوگرم است برای استفاده مناسبند.

13)­اگر صندلی کودک دارای تجهیزات اضافی(از قبیل میز و ...) است، دقت کنید این تجهیزات در مقابل صورت و گردن کودک قرار نگیرد.

14)­سر نوزاد ‌باید حداقل3 سانتی­متر پایین‌تر از بالاترین نقطه صندلی قرار گیرد. اگر قد كودك بلند است اما هنوز به وزن 9 کیلو­گرم نرسیده و یا كمتر از یك سال دارد، از دیگرصندلی­های مناسب قابل نصب به صورت رو به عقب ، استفاده كنید.

15) اگر كودك كمتر از یك سال دارد ولی وزن او بیش از 9کیلوگرم است، از صندلی­هایی استفاده كنید كه برای كودكان با وزن 10-­15 کیلوگرم مناسب هستند و در خودرو به­صورت رو به عقب نصب می‌شوند.

16)­قسمت بالایی قفسه سینه (هم­تراز با زیر بغل و روی قفسه سینه) بهترین محل قرارگرفتن سگك­های كمربند ایمنی است.

17)­صندلی­هایی كه فقط رو به عقب نصب می­شوند معمولاً برای كودكان تا 9­کیلو­گرم مناسب هستند. بعضی از صندلی­ها علاوه بر نصب به­صورت رو به عقب، قابلیت نصب رو به جلو را هم دارند؛ این صندلی­ها برای كودكان دارای وزن بین 18-­ 9 کیلو­گرم و سن بیش از یك­­سال مناسبند. اگر از صندلی­هایی استفاده می‌كنید كه فقط رو به جلو نصب می‌شوند، به یاد داشته باشید آنها فقط برای كودكان با وزن حدود ­18 کیلوگرم(بعضی از آنها تا وزن 18 کیلوگرم­) مناسبند.

18)­اگر از صندلی­هایی استفاده می‌شود كه قابلیت نصب به سمت عقب را ندارند، علاوه بر این­كه از استاندارد بودن محصول اطمینان حاصل می‌كنید، مطمئن شوید صندلی كمربندهای مناسبی برای جذب فشار و جلوگیری از حركت ناگهانی کودک را دارد.

19) هرگاه صندلی كودك به نحوی در خودرو نصب شود كه صورت او رو به جلو باشد دقت كنید وقتی برای ثابت­كردن صندلی كودك بر روی صندلی خودرو از كمربند ایمنی استفاده می‌كنید، به كودك فشار وارد نكند.

20)­معمولاً برای تثبیت صندلی كودك در خودرو از كمربند ایمنی خودرو استفاده می‌شود اما سیستم دیگری شامل بند و قلاب نیز مورد استفاده قرار می­گیرد ؛ به­این صورت كه یك بند صندلی كودك را از قسمت پشتی به قلابی كه روی تاقچه عقب خودرو (در خودروهای ون و یا استیشن روی كف خودرو، پشت صندلی عقب) قرار دارد، متصل می­کند. شكل دیگری از این سیستم كه از سال 2002 رواج بیشتری یافت، قلابی دارد كه بین كفی و پشتی صندلی عقب خودرو نصب می‌شود و به پیروی از آن صندلی نیز دارای بندهایی برای اتصال ایمن به قلاب است.

21)­كمربندهای ایمنی را تا حدی محكم كنید كه فشاری بر بدن كودك وارد نکنند چون در غیراین­صورت علاوه بر این­كه كودك احساس ناراحتی می‌كند، هنگام بروز حوادث نیز احتمال ایجاد جراحات ناشی از فشار كمربندها بر بدن وی افزایش می‌یابد.

22)­دقت كنید صندلی ایمنی­كودك كمربند­های ایمنی مناسبی داشته باشد. برای نوزادان كمربندهای ایمنی دارای 5 نقطه اتكا، بهترین گزینه است؛ به­این صورت كه با بستن كمربند T شكل لگن كودك و با بستن سایر كمربندها ناحیه شكم، قفسه سینه و شانه‌های او ثابت می‌شود.

23)­اگر خودروی شما كیسه‌ هوا دارد، حتماً موارد ایمنی توصیه شده از سوی كارخانه سازنده را در خصوص نصب صندلی ایمنی­كودك مطالعه و رعایت کنید. در هر حال توجه داشته باشید كه صندلی عقب خودرو ایمن‌ترین مكان برای كودكان است.

24) صندلی ایمنی­كودك نباید دارای لبه‌ای با شعاع كمتر از 6میلی­متر باشد.

25)­كمربندهای ایمنی ‌باید از جنس نوارهای بافته شده بوده و تحمل وزن و فشارهای وارده را مطابق استاندارد داشته باشند. مواد تشكیل دهنده این نوارها می‌بایست از نوعی باشند كه مسمومیت و حساسیت ایجاد نکنند (این نوارها می‌تواند با هر منسوج استانداردی ، پوشش داده شود) همچنین پهنای كمربندهای ایمنی نباید كمتر از 38 میلی­متر باشد.

26)­كمربند ایمنی فوقانی ‌باید از روی شانه و قفسه سینه و كمربند ایمنی تحتانی از زیر شكم کودک عبور کند. هر دو این كمربندها می‌بایست در نقطه‌ای خارج از بدن كودك به­هم­ برسند.

27)­اگر خودروی شما فاقد كمربند ایمنی است و یا كمربند ایمنی آن از نوع دو نقطه‌ای است (كه فقط روی قفسه سینه و یا شكم قرار می‌گیرد) ، حتماً از كمربند­های دارای سه نقطه اتكا (كه روی شانه و قفسه سینه ثابت می‌شوند) استفاده كنید. این موضوع درباره صندلی عقب هم صدق می‌كند ولی در مورد این صندلی در موارد استثنا می‌توان ازكمربندهایی با دونقطه اتكا استفاده كرد (این موضوع هم تضمین­كننده ایمنی خودتان است و هم ضامن سلامت كودكتان).

28)­بر اساس تحقیقات، كودكان پس از سه­سالگی به دلیل استفاده نکردن والدین از تجهیزات ایمنی مناسب، بیشترین صدمات را در تصادفات می‌بینند، لذا كودك می­تواند در حالی كه به پشتی صندلی خودرو تكیه داده، پاهایش در لبه صندلی از ناحیه زانو خم شده و كمربند ایمنی خودرو از روی شانه و قفسه سینه او عبور كرده­است و قسمت پایینی كمربند كاملاً در قسمت زیرین شكم روی انتهای ران­های او قرار دارد، برای مسافت­های طولانی بدون احساس خستگی با شما همراه باشد. با توجه به سن و قد و وزن او از صندلی ایمنی مناسب و استاندارد استفاده كنید.

29)­صندلی خودرو برای افراد بزرگسال و با توجه به قامت متوسط افراد جامعه طراحی شد­ه است، لذا این صندلی برای كودكان به هیچ­وجه مناسب نیست. از زمانی كه احساس كردید كودك به حدی از رشد رسیده­است كه می‌تواند روی صندلی خودرو بنشیند، به نوع دیگری از صندلی نیاز دارید كه تفاوت­های حاصل از صندلی بزرگسالان و جثه كودكان را جبران كند؛ این نوع صندلی را به­اصطلاح ” صندلی­حامی“ می­گویند.

30) صندلی­های حامی فاقد پیچیدگی‌های نوع قبلی صندلی كودك هستند و تنها خاصیت آنها منطبق­كردن كمربند خودرو با بدن كودك است.

31) تا زمانی كه كودك زیر 8 سال دارد و یا قد او كمتر از144 سانتی­متر است (یعنی تا وقتی به­راحتی روی صندلی خودرو بنشیند و كمربندهای ایمنی خودرو او را آزار ندهد) حتماً از صندلی حامی استفاده كنید.

32) بعضی از صندلی­های كودك حالت تركیبی دارند، یعنی هم به صورت صندلی خردسالان استفاده می‌شوند و هم به صورت صندلی حامی برای كودكان؛ اگر از این نوع صندلی‌ها استفاده می‌كنید، نكات درج شده در كتابچه راهنما را به دقت مطالعه کنید تا در موقع لازم تغییرات مورد نظر را به صورت مطلوب انجام دهید. هنگام تغییر وضعیت كمربند ایمنی خودرو نیز دقت لازم را به­کار ببندید زیرا كمربند ایمنی باید از وسط شانه عبور كند و در حالی­كه مماس بر قفسه سینه است به سمت پایین برود؛ در صورتی كه پس از نشستن كودك روی صندلی حامی چنین اتفاقی نیفتاد، تا زمانی که كمربند به­­­طور مناسب روی بدن او قرار نگرفته است، تغییرات لازم را ادامه دهید.

33) كودكان در سنین3-4 سالگی بسیار پرتحرك هستند، لذا دقت کنید كودك در صندلی خود راحت باشد تا كمتر احساس خستگی و كلافگی كند، همچنین مراقب باشید كمربند ایمنی خود را باز نكند و یا آن ­را در حالتی غیراستاندارد قرار ندهد.

34) اگر از صندلی‌های حامی دارای پشتی استفاده می‌كنید، توجه داشته باشید پشتی آنها یا تا بالاتر از سر كودك ادامه داشته باشد و یا دارای پشت‌سری مناسبی باشد؛ به­این صورت كه بالاترین نقطه پشتی صندلی و یا پشت سری آن حداقل 3سانتی­متر بالاتر از سر كودك باشد.

35) اگر خود صندلی حامی دارای كمربند ایمنی است، توجه کنید این كمربندها فقط تا زمانی كه وزن كودك حدود 18کیلوگرم است مناسبند؛ برای كودكانی با وزن بیش از 18 کیلوگرم حتماً از كمربند ایمنی خودرو استفاده کنید.

36) كمربندهای دارای دو نقطه اتكا، ایمنی كمتری برای كودك ایجاد می‌كنند؛ به­خصوص اگر فقط از ناحیه زیر شكم عبور كنند. در صورت استفاده از صندلی‌های حامی حتی‌المقدور از كمربندهای دارای سه نقطه اتكا استفاده کنید.

37) اگر صندلی عقب خودروی شما فاقد كمربند ایمنی است و یا كمربند ایمنی آن استاندارد نیست، در اولین فرصت یك كمربند ایمنی استاندارد با سه نقطه اتكا تهیه کنید زیرا تا آن زمان كودك شما در اتومبیل از امنیت مناسبی بهره­مند نیست.

38) از آنجا که صندلی حامی برای بهبود وضعیت كودك نسبت به كمربند ایمنی خودرو، ارتفاع محل نشستن او را نسبت به كفی صندلی خودرو افزایش می‌دهد، باعث می‌شود كه او از پنجره خودرو مناظر بیرون را به­راحتی نگاه کند و این موضوع نیز برای او جذاب است.

39) بر طبق استاندارد شماره "3930" ایران، هر نوع صندلی كودك باید دارای یك برچسب ثابت شامل اطلاعات زیر با حروف و اعداد خوانا، باشد:

- نام­سازنده (و یا توزیع­كننده رسمی)

- نام و یا شماره مدل

- تاریخ­ساخت (شامل ماه و سال)

- محل­ساخت

- جمله‌ای كه مشخص می‌كند استفاده از سیستم در چه نوع خودروی موتوری و در كدام محل نشیمن آن توصیه­شده­­است .

- جمله "فقط برای كودكانی كه وزنشان بین ........ و ........ كیلوگرم و قدشان ....... سانتی‌متر و یا كمتر است، استفاده ‌شود. "

و سایر توصیه‌ها و نكات ایمنی كه در این استاندارد در­باره آنها كاملاً توضیح داده شده­است.

40) در مجموع باید گفت بهترین صندلی ایمنی­كودك، آن است كه علاوه بر تامین ایمنی او (استاندارد بودن محصول)، کودک در آن احساس راحتی كند و شما نیز با آرامش بیشتری بتوانید رانندگی کنید.