 پيشگفتار:
در گذشته خزندگان بسيار زيادى زندگى مىكردند كه به طور عجيبى بزرگ و غول آسا بودند و هيچ تشابه شكلى به خزندگان امروزى از نظر هيبت نداشتتند كه امروزه ما نامم آنها را دايناسور كه به معنى سوسمار وحشتناك است مىنهيم البته اين براى دايناسورها نام قابل اطمينان و درستى نيست چون همه ى دايناسورها وحشتناك نبودهاند چون بعضىها علف خوار و بعضىها هم آن قدر كوچك بودهاند كه نمىتوان آنان را وحشتناك ناميد. در اين زمان كه ما زندگى مىكنيم ديگر دايناسورى وجود ندارد چون نسل آنها انقراض پيدا كرده است و براى اين كه دايناسورها منقرض شدهاند فرضيه زيادى دارند كه يكى از آنان اين است: بر اثر يك فوران شديد آتش فشانى وضع هواى كره زمين تغيير كرد و دايناسورها از بين رفتند كه اين فرضيه طرفداران زيادى دارند. در اين زمان دايناسورى وجود ندارد اما سالها پيش وقتى آنان از بين رفتند گوشت و پوست تنشان تجزيه شده و فقط اسكلت آنان باقيماند ه كه امروزه ما به آن فسيل مىگوييم دانشمندان فسيلها را كشف كرده و آنان را به موزهها مىبرند. تا دانشمندان در موزه آنها را سر هم كنند و به نمايش بگذارند و بفهمند كه آنان چه مىخوردهاند و چه شكلى اند.
در گذشته چند نمونه دايناسور وجود داشت؟
دانشمندان فسيل بيش از 600 گونه ى مختلف دايناسور راكشف كردهاند كه در مجموع در 30 خانواده طبقه بندى شدهاند. هر روز گونه ى جديدى از اين جانوران شناسايى مىشوند بعضى از دايناسورها غول پيكر بعضى ديگر كوچك بودند. بعضى از آنها گوشت خوار و درنده و بسيارى ديگر علفخوارانى آرام بودند.
دايناسورها در چه دورانى مىزيستند؟
دايناسورها ميليونها سال پيش روى كرده زمين زندگى مىكردند نخستين دايناسورها حدود 230 ميليون سال پيش مىزيستند و آخرين دايناسورهايى كه تاكنون شناخته شدهاند 65 ميليون سال پيش از بين رفتهاند اگر بخواهيم تاريخ پيدايش انسان و دايناسورها را روى كره ى زمين با هم مقايسه كنى مىبينيم كه انسان فقط 5 ميليون سال است كه روى كرهى زمين زندگى مىكند.
چرا تيراناز روس دندانهاى بزرگى داشت؟
تيراناز روسها موجودات غول پيكر گوشت خوارى بودند. قد اين موجود در حالت ايستاده به 6 متر مىرسيد. اندازه تيراناز روس سه برابر يك خرس خاكسترى بود و دهانش به قدرى بزرگ بود كه مىتوانست موجودى به اندازه ى انسان را درسته ببلعد.
آيا تيراناز روس سلطان دايناسورها بود؟
احتمالاً در گذشته موجود گوشت خوارى قوىتر از تيراناز روس وجود داشته است مثل دينوچيروس به نظر مىرسد كه اين موجود، ممانند شكل پايين بوده است، چون فسيلى از پاهاى چنگال اين جانور به بزرگى يك انسان است، بنابراين مىتوان حدس زد كه اين جانور چقدر غول پيكر بوده است.
كدام دايناسور با چنگال تيزش طعمه را شكار مىكرد؟
دينونيكوس، دايناسور تند رو، خونخوار و وحشتناكى بود. دندانهاى باريك و بلند و ناخنهاى خميده ى بسيار قوى براى گرفتن و دريدن طعمه داشت اما سلاح اصلى او چنگال بلندى به شكل داس بود كه روى هر يك از پاهايش قرار داشت. وقتى دينونيكوس به طرف شكار حمله مىكرد. چنگالش را مثل يك خنجر به جلو پرتاپ مىكرد )دينونيكوس يعنى چنگال وحشتناك(.
احتمالاً دينونيكوسها به صورت گروهى به دايناسورهاى بزرگتر از خود حمله مىكردند. گرگها هم به اين روش به گوزنها حمله مىكنند. يعنى از يكى از آنها توجه گوزن را جلب مىكند و ديگران قبل از حمله آن را محاصره مىكنند.
چرا ايگو آنودون انگشت شست خود را بالا مىبرد؟
ايگو آنادون دايناسور علفخوار غول پيكر جالب و آرامى بود. اما او به جاى شست، دو نيزه تيز داشت كه در مواقعى كه به او حمله مىشد به كمك آنها مهاجم را عقب مىزد.
كدام دايناسور ماهيگرى مىكرد؟
باريونيكس نسبت به دينونيكوس چنگالهاى قوىترى داشت، اما چون جثهاش سنگين بود نمىتوانست روى پاهاى عقبش بلند شود و از چنگالهايش بيشتر برا گرفتن ماهى از رودخانه استفاده مىكرد، درست مثل خرسهاى خاكسترى امروزى.
بزرگترين دايناسور كدام است؟
براكيوز روس بسيار غول پيكر بود اگر اين دايناسور امروز زنده بود. احتمالاً از يك ساختمان چهار طبقه هم بلندتر بود. براكيوز روس به قدر غولپيكر بود كه براى رسدن به ارتفاع زانوهايش بايد خود را بالا بكشيم . اما دانشمندان استخوانهايى از يك دايناسور گردن دراز به نام اولتراز روس كشف كردند كه بسيار غول پيكرتر و مهيبتر از براكيوز روس بود. طول اين دايناسور بيش از 30 متر بود.
كوچكترين دايناسور كدام بود؟
كومسويناتوس كوچكترين دايناسورى است كه تاكنون شناسايى شده است اين دايناسور كمى بزرگتر از يك مرغ بود و مىتوانست از جانداران كوچك و حشراتى را كه روى پاهاى عقبش مىنشستند، شكار كند.
آيا دايناسورها تخمگذار بودند؟
بله، دايناسورها مثل خزندگان امروزى تخمگذار بودند. دايناسورهاى ماده در لانه هايى كه روى زمين ساخته بودند تخم مىگذاشتند. تخم دايناسور اندازههاى مختلفى داشت.
كدام دايناسور )مادر خوبى( بود؟
در سال 1978 دانشمندان در يكى از مكانهايى كه دايناسورها زندگى مىكردند تخمها و حتى فسيل بچه دايناسورها راكشف كردند. بعد از آن دانشمندان دريافتند كه مياسور )مادر مارمولك خوب( بعد از بيرون آمدن نوزادان از تخم، چندين ماه از آنها نگهدارى مىكرده است.
آيا دايناسورها مىتوانستند شنا كنند؟
بدن شك دايناسورها براى عبور از رودخانه شنا مىكردند اما نمىتوانستند در آب بمانند. بسيارى از خزندگانى كه در زمان دايناسورها يم زيستند، در اقيانوسها زندگى مىكردند. بعضى از آنها بسيار شبيه دايناسورها بودند.
آيا دايناسورها مىتوانستند پرواز كنند؟
بسيارى از خزندگانى كه در دوران دايناسورها زندگى مىكردند، مىتوانستند پرواز كنند. اما تا آنجا كه دانشمندان مىدانند، هيچ كدام از اين خزندگان جزو خانواده ى دايناسورها نبودند. اين خزندگان پتروسورها نام داشتند بعضى از آنها به كوچكى يك گنجشك بودند و بعضى ديگر 17 متر طول داشتند.
ترى سراتوپس با شاخهايش چه كارى مىكرد؟
ترى سراتوپس ظاهرى ترسناك داشت اما اين دايناسور علفخوارى آرام بود كه بيشتر دوست داشت علف بجود تا حمله كند. او با استفاده از سه شاخ تيزرو برندهاش جانوران گوشت خوار را مىترساند يا در برابر جانورانى كه به او حمله مىكردند، از خود دفاع مىكرد.
كدام دايناسور زره پوش بود؟
آنكيلوز روس پوشش چرمى ضخيمى روى بدن داشت كه پر از زايدههاى تيز و تكههاى استخوانى بود. دايناسورهايى كه چنين لاك استخوانى روى بدنشان داشتند، به تانكهاى جنگى زندهاى شبيه بودند كه دشمن به سختى مىتوانست آنها را شكست دهد.
كدام دايناسور دم شاخدار داشت؟
استگوزروسها شاخ نداشتند. اما دم شاخدارى داشتند كه با آن از خود دفاع مىكردند. سيخهاى بلندى كه روى دم اين دايناسور قرار داشت. مثل نيش زنبور زهراگين نبود، اما اگر در بدن موجودى فرو مىرفت، زخمهاى شديدى ايجاد مىكرد.
كدام دايناسور مىتوانست شلاق بزند؟
سوروپودها، با اغلب گوشت خواران رفتارى محترمانه داشتند. اما وقتى دايناسورى مثل ديپلودوكوس مىخواست از خود دفاع كند، با دم بلند خود، حريف را شلاق مىزد.
آيا دايناسورها مىتوانستند آواز بخوانند؟
بعضى از دايناسورها كه منقارى شبيه به اردك داشتند احتمالاً به كمك سرشان موسيقى مىنواختند شاخ و تاج اين دايناسورها مثل لولههاى ارك، تو خالى و گود بودند. بسيارى از دانشمندان عقيده دارند كه دايناسورهايى كه منقارى شبيه اردك داشتند. وقتى با بينى نفس مىكشيدند صداى گرفتهاى شبيه صدار بوق ايجاد مىكردند.
كدام دايناسور سر سخت و محكمى داشت؟
استگوز روس سر و جمجمهاى بسيار محكم داشت، به طورى كه احتمال مىدهند با سرش به جانوران ديگر حمله مىكرده است. لايهى استخوانى ضخيمى مثل كلاه موتور سيكلت سواران از مغز او محافظت مىكرد.
آيا دايناسورها مىتوانستند حركاتى براى جلب توجه دايناسورها ديگر انجام دهند؟
بسيارى از جانوران هميشه سعى مىكنند توجه موجودات همجنس خود را جلب كنند و اين كار را معمولاً در فصل جفتگيرى انجام مىدهند. دانشمندان عقيده دارند كه بعضى از دايناسورها مثل هادروز روسها اين كار را انجام مىدادند.
دايناسورها چه مىخوردند؟
دايناسورها گوشتخوار فقط دايناسورهاى ديگر را شكار نمىكردند. در اطراف آنها موجودات بسيارى مثل حشرات، پرندهها، مارمولكها، پستانداران كوچك شبيه موش و امثال آنها براى خوردن وجود داشت. دايناسورهاى علفخوار از جوانههاى ترد و تازه ى گياهان، ريشه و برگ درختان تغذيه مىكردند.
كدام دايناسور صدها دندان داشت؟
هادروزروسها صدها دندان كوچك در دهان داشتند كه در رديفهايى پشت سر هم قرار گرفته بودند. وقتى غذايى را مىجويدند، اين دندانها مثل رنده عمل مىكردند.
چرا دايناسورها سنگها را مىبلعيدند؟
بعضى از دايناسورها مثل پرندهها كه در سنگدان خود سنگريزه هايى را ذخيره مى كنند، قلوه سنگ هايى را مىبلعيدند و در معدهى خود نگهدارى مىكردند. اين قلوه سنگها مثل سنگ آسياب عمل مىكرد و آنچه را جانورى مى خورد.. خرد مىكردند.
كدام دايناسور تخم دايناسورهاى ديگر را مىدزديدند؟
اويراپتور منقارى قويو در سقف دهانش دو تيغ برنده به جاى دندان داشت. اين تيغها براى شكستن تخم ديگر دايناسورها و خوردن آن استفاده مىشد. اين دايناسورها با چنگالهاى بزرگى كه در پاهايش داشت مىتوانست تخمها را به راحتى بگيرد.
از كجا مىدانيم كه دايناسورها چه شكلى داشتند؟
دانشمندان براى اينكه بدانند دايناسورها چه شكلى داشتند، مثل كارآگاههاى پليس عمل مىكنند. مهمترين نشانه هايى كه آنان بايد بيابند فسيل استخوانهاى اين جانوران است كه با آنها مىتوانند اسكلت كامل آن را بسازند، فسيلها در واقع بقايايى از جانوران يا گياهان اند كه سالها پيش از بين رفته و امروزه در ميان سنگها يافت مىشوند.
فسيلها چگونه به وجود مىآيند؟
1- جسد دايناسور در ماسه يا لجن )براى مثال: در عمق درياچهها باقى مىانند و به تدريج رسوبهاى روى آن را مىپوشاند. 2- قسمتهاى نرم بدن دايناسور تجزيه مىشود و فقط قستهاى سخت و سفت بدنش، مثل استخوانهاباقى مىماند.
دايناسورها چه رنگى بودند؟
هنوز كسى به درستى نمىداند دايناسورها چه رنگى بودند. از بقايايى كه از فسيل پوست دايناسورها به دست آمده فقط مىفهمى كه پوست آنها فلس دار بوده است.
چگونه مىتوان فسيل يك دايناسور را كشف كرد؟
معمولاً فسيل دايناسورها از ميان لايههاى سنگهاى رسوبى به دست مىآيد و بايد آنها را جدا كرد. گاهى اوقات هم اين فسيلها به طور تصادفى به دست مىآيد. اما اغلب دانشمندان و فسيل شناسان در مكانهاى انتخاب شده و مشخص به دنبال كشف فسيلها يند. آنان لايههاى رسوبى را كه ممكن است فسييل دايناسورها در آنها يافت شود مىشناسند.
دايناسورها در كجا زندگى مى كردند؟
دايناسورها در همه جاى كره ى زندگى مىكردند. فسيل آنها در مكانهاى بسيار دور از هم، مثل ايالات متحده آمريكا، چين، فرانسه، قطب جنوب و... كشف شده است.
دايناسورها چگونه از بين رفتند؟
حدود 65 ميليون سال پيش حادثهاى شگفتانگيز رخ داد. سه چهارم وجودات زنده ى كره ى زمين نابود شدند و همراه آن تمام دايناسورها نيز از بين رفتند. هيچ كس به درستى نمىداند در آن زمان چه اتفاقى رخ داده است.
آيا هنوز هم دايناسورها زندهاند؟
با اينكه آخرين دايناسورها حدود 65 ميليون سال پيش از بين رفتهاند اما هنوز درباره ى آنها زياد بحث مىكنند. بسيارى از دانشمندان عقيده دارند كه پرندگان به دليل شباهت زيادى كه اسكلتشان با نسل چند نوع دايناسور دارد، از نسل دايناسورهايند. مثلاً احتمال دارد سارى كه در باغچه ى خانه شما آشيانه ساخته است، از نسل دايناسورها باشد.
منابع و مأخذ:
چرا شگفتانگيز دايناسورها، نوشته رود تئودورو، ترجمه رؤيا خوئى
|