مقدمه
در زمانهای خیلی دور جمعیتی از ماهیها که در آبهای شیرین زندگی می‌کردند، هنگامی كه با كمبود آب روبرو می شدند می‌توانستند از یک محیط به محیط دیگر مهاجرت کنند و به حالت خزیدن در گل و لای حرکت کنند. این زندگی  آنها کمک زیادی كرد تا با زندگی زمینی سازگار شوند به تدریج این ماهیها ، دوزیستان اولیه را ایجاد کردند. دوزیستان یک رده از مهره‌داران هستند که شامل 250 جنس و 2500 گونه هستند.  

دوزیستان در آب تخم ریزی می كنند و نوزاد آن ها مراحل اول رشد را در آب طی می كند، اما چون بعداً آبشش آنها تبدیل به شش می شود، جانور باید بقیه ی زندگی را در خشكی بگذراند. قورباغه از دوزیستان است. نوزادان قورباغه گیاه خوارند. اما جانور بالغ، گوشت خوار است. پوست قورباغه نازك است، پولك ... ندارد. شش قورباغه ها كوچك است و نیاز جانور را رفع نمی كند. به این علت، قورباغه ها تنفس پوستی هم دارند.

 
دوزیستان:دوزیستان جانورانی هستند كه ستون مهره دارند، خونسردند و معمولاً پوستی نرم و مرطوب دارند. نام آن ها به معنای «دارای دو شیوه ی زندگی» است، زیرا بیش تر دوزیستان زندگی خود را در آب آغاز می كنند و بعداً به گونه ای تغییر می كنند كه كم كم می توانند در خشكی زندگی كنند.

سیر زندگی دوزیستان:بیشتر دوزیستان در آب جفت گیری می كنند و جانور ماده در آب تخم ریزی می كند. نوزادی كه از تخم بیرون می آید شبیه والدین خود نیست و به عكس شبیه یك ماهی كوچك با سری بزرگ و دمی لرزان است و نوزاد، دوزیست خوانده می شود. در ابتدا نوزاد دوزیست با آبشش تنفس می كند و از گیاهان ریزی كه در آب زندگی می كنند تغذیه می كند. در حین رشد در بدن نوزاد دوزیست تغییراتی رخ می دهد ، آبشش ها از بین می روند و شش و پا پدید می آید طوری كه جانور می تواند در خشكی زندگی كند . در این زمان غذای جانور دوزیست هم تغییر می كند. دوزیستان بالغ گوشت می خورند و بنابراین از انواع زیادی از جانوران كوچك تغذیه  می كنند. این تغییر بدن و شیوه ی زندگی جانور ، دِگَردیسی نامیده می شود.

دوزیستان بالغ می توانند در خشكی زندگی كنند، اما پوست بدن آنها باید همیشه مرطوب بماند . آن ها شش دارند، اما این شش ها معمولاً خیلی بزرگ نیست و از این رو دوزیستان از طریق پوست هم تنفس می كنند. آنها تنها مواقعی می توانند این كار را انجام دهند كه پوستشان مرطوب باشد، به هم دلیل به ندرت از آب دور می شوند.

رده بندی دوزیستان
راسته کاتادا یا دوزیستان دم‌دار که سمندرها در این راسته قرار دارند.
راسته آنورا یا دوزیستان بدون دم که قورباغه‌ها در این راسته قرار دارند.
راسته آپودا یا دوزیستان بدون دست و پا
ویژگیهای اختصاصی
پوست برهنه ، مرطوب و نرم است با غدد مخاطی زیاد که ترشحات غدد باعث نرم و مرطوب شدن پوست می‌شود. پولک یا فلس روی پوست وجود ندارد.
دو جفت اندام حرکتی برای راه رفتن یا شنا کردن دارند. تعداد انگشتان بین 5 - 4 عدد است. بین انگشتان در انواعی پرده شنا دیده می‌شود مانند قورباغه.
اسکلت کاملا استخوانی است و مهره‌ها دنده ندارند.
قلب از دو دهلیز جدا و یک بطن مشترک با 3 جفت سرخرگهای خروجی از بطن است. گردش خون مضاعف و ناقص است.
تنفس بوسیله آبششها ، ششها ، پوست و پوشش داخلی دهان انجام می‌شود.
مغز دارای دو نیمکره رشد طولی یافته است. لوبهای بویایی رشد متوسط دارند و از مغز 10 جفت اعصاب جمجمه‌ای جدا می‌شود.
همانند ماهیها جانوران خونسردی هستند.
اکثرا هم تخم‌گذار هستند.
ساختار پوست
در دوزیستانی مانند قورباغه که از انواع مهم این گروه است، پوست به صورت چند لایه‌ای بوده و به صورت دوره‌ای در هر ماه یکبار تعویض می‌شود. علاوه بر غدد مخاطی در بعضی از دوزیستان مانند وزغها ، غدد مولد سم هم وجود دارد که این جانوران را بر علیه دشمنان مصون نگه می‌دارد. پوست رنگی است. تغییر رنگ به کندی انجام می‌شود به این دلیل که سیستم عصبی کنترل مستقیمی روی سلولهای رنگی ندارد.

ساختار اسکلت بدن
جمجمه یک جعبه استخوانی است که مغز و اندامهای حسی را نگهداری می‌کند. ستون مهره‌ها از مهره‌های جدا از هم تشکیل شده این مهره‌ها شامل مهره‌های گردن ، پشت ، ناحیه کمری ، خاجی و ناحیه دمی در دوزیستان دم‌دار است. بعضی از سمندرها تعداد مهره‌هایشان به بیش از 100 عدد می‌رسد و در قورباغه فقط 9 مهره بدون دنده وجود دارد.

                                                                            استخوان بندی دوزیستان

دستگاه گردش خون
قلب که داخل پرده دور قلب قرار دارد. از دو دهلیز جدا از هم و یک بطن مشترک بوجود آمده که در بالای بطن ، پیاز آئورتی قرار دارد. به دهلیز سمت راست یک سینوس سیاهرگی اتصال دارد. از بالای بطن یک تنه آئورتی کوتاهی خارج می‌شود که به دو تنه آئورتی راست و چپ تقسیم می‌شود. هر یک از انشعابات دارای 3 شاخه از سرخرگهاست که شامل سرخرگ یا کمان کاروتیدی ، سرخرگ یا کمان آئورتی و سرخرگ یاکمان ششی _ پوستی هستند. که اولی حاوی خون اکسیژن‌دار ، دومی حاوی خون مخلوط و سومی حاوی خون تیره است. خون تیره همه بدن از طریق یک سیستم سیاهرگی پیچیده به قلب برمی‌گردد.

دستگاه تنفسی
تنفس از طریق ششها در انواعی از دوزیستان مانند قورباغه دیده می‌شود. علاوه بر تنفس از این طریق پوست و حفره دهانی نیز در تنفس نقش دارند. تنفس در انواع گوناگون دوزیستان متفاوت است.

دستگاه گوارش
دهان مجهز به آرواره‌های تحتانی و فوقانی با دندانهای ریز مخروطی است. لبها رشد زیادی ندارند. دهان به حلق و مری منتهی می‌شود. معده ساده‌ای وجود دارد. سپس روده کوچک ، روده بزرگ و راست روده وجود دارد.

محافظت از تخمها و نوزادان
بیشتر جانوران به صورت غریزی به محافظت ونگهداری از نوزادان خود می پردازند اما شیوه های مراقبتی در دوزیستان گوناگونی بیشتری نسبت به سایر جانوران دارد كه یكی از عاملهای مهم بقای این گروه از جانوران می باشد .

دوزیستان را در سه راسته ی ، بی دم، دم دارو بی دست و پا طبقه بندی می كنند كه در هر سه راسته شیوه های مراقبت از نوزادان بسیار جالب و در نوع خود بی نظیر است .

برخی دوزیستان با ساختن لانه و یا پناهگاه برای تخم های خود علاوه بر محافظت از تخمها در مقابل صیادان ، محیط مرطوبی را نیز برای تخمها ایجاد می كنند كه شرط بقای تخم تا رسیدن به مرحله لاروی است . در قورباغه درختی ژاپنی جفتها با همكاری هم تونلی را حفر می كنند و آنرا با پوشش كف مانندی كه خود تولید می كنند پر می كنند و سپس در تونل حقر شده تخم گذاری كرده و لانه را ترك می كنند . تخمها در محیط كف مانند كه رطوبت لازم را تهیه می كند رشد كرده و لاروها نیز از تونل به بركه یا رود هدایت می شوند و دگردیسی را در آنجا انجام می دهند ، و یا در یك گونه دیگر جنس ماده تخمهای بزرگش را در كیسه ژلاتینی سوسیس مانندی كه خود آنرا ترشح می كند قرار داده و در رودخانه رها میكند . اما بسیاری از دوزیستان به طور مستقیم از تخمها مراقبت كرده و حتی تخمها را برای مراقبت بیشتر ، همراه خود به هر كجا كه بروند می برند ! .

در یك گونه ی دیگر از دوزیستان بی دم ، جنس نر در یك مكان امن می نشیند و كیسه ژلاتینی كه معمولا حاوی 17 عدد تخم است را با دستهای خود نگه می دارد. و یا مشاهده شده كه در جنسهای مختلف یك گونه دیگر كه جز دوزیستان بی دست و پا هستند ، جنس ماده تخم ها را در نقب هایی از خاك مرطوب می گذارد و خود تا موقع خروج لاروها به دور تخمها می پیچد .

جالب ترین حالت از مراقبت تخمها در گونه های زیر دیده می شود .

در راسته دوزیستان دم دار  سمندر تیره با 19 گونه قرار می گیرد ، در این چنس از سمندر، جنس ماده ردیفی از تخها را به صورت گردن بند به دور گردن خود قرار داده و با خود حمل می كند . وزغ اروپایی را با چند گونه در بیشتر مناطق اروپا و در نواحی از شمال غرب قاره آفریقا می توان یافت . در این جنس از وزغ ، وزغ ماده تخمهایی به صورت زنجیره ای می گذارد. سپس وزغ نر تخمها را در پشت و بین پاهای خود قرار می دهد تا محافظت از تخمها به بهترین نحو صورت پذیرد. در هنگام خروج لاروها ، وزغ نر، در قسمتهای كم عمق رودخانه قرار می گیرد تا لاروها بدون مشكل خود را به آب برسانند .

قورباغه داروین در ناحیه كوچكی در جنوب غرب آمریكای جنوبی زندگی می كند . قورباغه داروین تخمهای خود را بروی زمین می گذارد ولی قبل از تولد لاروها ، قورباغه نر آنها را وارد دهان خود می كند و در كیسه صوتی زیر گلوی خود نگه داری می كند تا لاروها به قورباغه كامل تبدیل شده و سپس از دهان پدر خارج می شوند .

 اما شاید جالب ترین شیوه نگه داری تخمها مربوط به نوعی وزغ به نام وزغ سورینام باشد . وزغ سورینام (پیپا ) بومی آمریكای جنوبی و با طولی در حدود 20 سانتیمتر ، تقریبا تمام عمر خود را در آب می گذراند . ظاهری شبیه به برگ درخت داشته و بدنی كه به نظر له شده می آید ! با پاهایی بزرگ و مشبك! . اما تولید مثل این گونه نیز بی نظیر است.در فصل تولید مثل پوست پشت جنس ماده ، كلفت ، رگدار و ژلاتینی می شود . بعد از تخم گذاری جنس نر تخمها را درون پوست ژله ای شده ماده فشار داده و با این ترتیب هر تخم در یك حفره انفرادی قرار می گیرد . پس از این عمل پشت جانور ماده منظره ای شبیه به شانه عسل پیدا میكند! . لاروها پس از خروج از تخم در همین محل مانده و هنگامی كه تبدیل به یك قورباغه كامل و كوچك در حد 2 سانتیمتر شده از درون پوست پشتی مادر خود خارج می شوند و زندگی خود را درون آب رودخانه ادامه می دهند .

قورباغه‌های از گروهی از جانوران به نام دوزیستان هستند. دوزیستان به جانورانی گفته می‌شود كه بخشی از زندگی خود را در آب و بخشی را در خشكی به سر می‌برند.

سه نوع دوزیست وجود دارد:

1. قورباغه‌ها و وزغ‌ها

2. سمندرها

3. دوزیستان بی‌پا

تا كنون 3900 گونه قورباغه و وزغ شناسایی شده است كه دانشمندان زیادی درباره‌ی آن‌ها پژوهش می‌كنند. می‌دانی چرا پژوهش درباره‌ی قورباغه‌ها و وزغ‌ها اهمیت داد؟

قورباغه‌ها و وزغ‌ها بر خلاف بقیه‌ی دوزیستان، دم ندارند. پاهای عقبی آن‌ها بلند است و برای جهیدن به كار می‌رود. در هر پای عقبی، پنج انگشت وجود دارد. پاهای جلویی كوچك‌تر و چهار انگشتی هستند و هنگام فرود آمدن به زمین، مانند ضربه‌گیر عمل می‌كنند.

قورباغه‌ها و وزغ‌ها تفاوت علمی زیادی ندارند، اما می‌توان گفت پوست قورباغه‌ها نازك‌تر و مرطوب است. در عوض، پوست وزغ‌ها كلفت، خشك و زگیل‌دار است. به علاوه، قورباغه‌ها می‌جهند، اما وزغ‌ها آهسته راه می‌روند.

قورباغه‌ی جالوت، كه در غرب آفریقا زندگی می‌كند، بزرگ‌ترین قورباغه است. طول این قورباغه به بیش از  30 سانتی‌متر و وزن آن به نزدیك 3.5 كیلوگرم می‌رسد. همین طور كه این قورباغ‌ها رشد می‌كنند و بزرگ‌تر می‌شوند، چند بار پوست می‌اندازند. نخست بدنشان را خم و دولا و راست می‌كنند تا پوستشان سست شود.سپس، آن را مانند یك عرق گیر روی سرشان می‌كشند و آن را می‌خورند!

قورباغه‌های جالوت می‌توانند موش، ماهی، پرنده‌های كوچك، قورباغه‌های دیگر و حتی هم‌نوعان خود را بخورند. البته، خود آن‌ها نیز خوراك لذیذی برای برخی انسان‌ها هستند و به همین خاطر در خطر نابودی قرار گرفته‌اند