* این ستاره بزرگ ترین عضو شناخته شده از خانواده ی ستارگان زردفام است که خورشید خودمان هم عضوی از آن به شمار می آید.

این خورشید هیولاپیکر در همان طول موج خورشید خودمان نور می افشاند ولی قطرش بیش از 1300 برابر آنست. این بدان معناست که اگر در جای خورشید قرار بگیرد، می تواند همه ی سیاره های از تیر تا مشتری را در کام خود فرو ببرد. این ستاره همچنین به دلیل بزرگیش، با ستاره ی همدم کوچک تر خود تماس پیدا کرده است.

این ستاره که hr 5171 a نامیده شده، با فاصله ی حدود 12 هزار سال نوری از زمین، در صورت فلکی قنطورس جای دارد. اخترشناسان آن را از پیش به عنوان یک فراغول (hypergiant) می شناختند (بزرگ ترین دسته از ستارگان)، ولی اندازه ی دقیقش تاکنون به خوبی بررسی نشده بود.

اکنون یک گروه به رهبری الیویه شزنو از رصدخانه ی کوت دازور در نیس فرانسه به کمک تداخل سنج تلسکوپ بسیار بزرگ (vlti) در آتاکامای شیلی، نگاه نزدیک تری به این ستاره انداخته و گزارش کرده اند که اندازه اش دو برابر چیزیست که پیشتر انتظار می رفت.

البته این ستاره بزرگ ترین ستاره ی شناخته شده نیست- این عنوان به ستاره ای به نام "یو وای سپر" (uy scuti) می‌رسد که حدود 1700 برابر خورشید است. ولی uy سپر در گام دیگری از فرگشت ستاره ای به سر می برد و عضو یک خانواده ی متفاوت از ستارگان به نام ستارگان سرخ است (1).

نمایی تلسکوپی از ستاره ی hr 5171 a و فضای پیرامونش. در این ویدیو، با بزرگنمایی بخش جنوبی کهکشان راه شیری، به این ستاره می رسیم. تصویر بزرگ تر

خورشیدی به شکل بادام زمینی

هم ستارگان سرخ و هم ستارگان زرد می توانند اجرامی فراغول باشند، ولی پیش از این گمان می رفت فراغول های زرد از 700 برابر خورشید بزرگ تر نیستند. اندازه گیری تازه از hr 5171 a نشان می دهد که این اجرام می توانند بسیار بزرگ تر از این باشند.

بررسی سامانه ی شگفت انگیز hr 5171 به روش تداخل سنجی- تصویر بزرگ تر

hr 5171 a به اندازه ی 50 درصد بزرگ تر از فراغول سرخ ابط الجوزا (ستاره ی آلفای صورت فلکی شکارگر) است که نهمین ستاره ی درخشان آسمان شب ماست.

شگفتی دیگری که گروه شزنو با آن روبرو شدند این بود که دریافتند hr 5171 a یک برادر کوچک دارد.

رصدهایی که پیش تر در یک بازه ی شش ساله از این ستاره شده بود تغییراتی را در درخشش این ستاره نشان می داد. این دانشمندان نوری که توسط چندین تلسکوپ جداگانه گرد آمده بود را با بهره از شیوه ای به نام تداخل سنجی در هم آمیختند و به گونه ای کارآمد یک تلسکوپ غول پیکر به بزرگی حدود 140 متر را ساختند. بدین ترتیب با بررسی کامل رفتار گذشته ی آن، دریافتند که دلیل تغییرات نورش وجود یک همدم کوچک تر است.

این دو ستاره به گرد یکدیگر می چرخند و با هم یک سامانه ی دوتایی را پدید آورده اند. گرچه به گمان دانشمندان فاصله ی میان مرکزهای این دو ستاره به اندازه ی فاصله ی خورشید تا کیوان (زحل) است، ولی hr 5171 a آنقدر بزرگ است که دو ستاره با هم تماس یافته و یک ساختار پیوسته ی بادام زمینی شکل را به وجود آورده اند.

 به نظر می رسد این سامانه جای کافی برای این دو ستاره را ندارد، به بیان دیگر: "به نظر می رسد این دو پادشاه در اقلیم این سامانه نمی گنجند!"

یادداشت:

1) چنان چه در این و این نوشته ی وبلاگ یک ستاره در هفت آسمان خوانده بودبد، پیش از این گمان می رفت بزرگ ترین ستاره ی شناخته شده ستاره ی "وی وای سگ بزرگ" (vy canis majoris) باشد، ولی سنجش های تازه تر اندازه ی آن را کمتر نشان دادند و در نتیجه تا رده ی هفتم پایین آمد.