کشف ریشه مشترک زبان‌های اروپایی و آسیایی

بر اساس پژوهشی جدید، زبان‌های میلیاردها نفر از مردمان ساکن دو قاره اروپا و آسیا برآمده از زبانی باستانی در اروپای جنوبی است که زمانی در پایان آخرین عصر یخبندان رواج داشته است.

به نوشته روزنامه گاردین، این نظریه که توسط دانشمندان بریتانیایی مطرح شده، ریشه واژه‌های موجود در زبان‌های مختلفی از اردو تا انگلیسی، ژاپنی و ایتلمن، زبانی در شمال شرقی روسیه، را مشترک دانسته است.

دانشمندان می‌گویند زبان باستانی‌ای که ریشه اصلی زبان‌های اوراسیایی شناخته شده قدمتی 15000 ساله دارد و در واقع نیای بزرگ «هفت زبان اصلی»  سرشاخه زبان‌های اوراسیایی است.

زبان‌های هفت‌گانه یاد شده در مرحله بعدی از حیات خود در طول قرن‌ها، تقسیم شده و زبان‌های جدیدی را در گستره‌ای وسیع از پرتغال تا سیبری شکل داده اند.

مارک پیگل، زیست شناس تکاملی از دانشگاه ردینگ بریتانیا در این باره می‌گوید: «هر کدام از ساکنان منطقه اوراسیا می‌توانند تبار زبانی خود را تا یک گروه یا چند گروه جمعیتی مشترکی که حدود 15000 سال پیش زندگی می‌کردند ریشه‌یابی کنند. این گروه یا گروه‌های مشترک در دورانی که یخبندان رو به فروکش داشت، احتمالاً در منطقه‌ای در اروپای جنوبی زندگی می‌کردند.»

اگرچه مدت زیادی است که زبان شناسان اقصی نقاط جهان درباره نظریه وجود یک سرخانواده اصلی و باستانی زبان‌های اوراسیایی به گمانه زنی پرداخته‌اند، دیدگاه فوق، تا حدی جنجال برانگیز نیز بوده است زیرا در روند شکل گیری زبان‌های مختلف، واژه‌ها با چنان سرعتی تکامل یافته و به اشکال جدیدی تغییر شکل می‌دهند که تشخیص ریشه آن‌ها دشوار است.

روند معمول در مورد بیشتر واژه‌ها بدین ترتیب است که 50 درصد آن‌ها هر دو هزار تا چهار هزار سال با یک واژه جدید جایگزین می‌شوند. با این حال، قانون فوق درباره برخی از واژگان رایج صادق نبوده و همین امر عمری بسیار طولانی‌تر را برای چنین واحدهای زبانی رقم زده است.

در یک پژوهش دیگر که چندی پیش به سرپرستی مارک پیگل انجام شد، یافته های تحقیق نشان داد که واژه‌هایی خاص، از جمله ضمایر دارای کاربرد متواتر و اعداد و قیدها، بدون آنکه با عبارت جدیدی جایگزین شوند تا ده‌ها هزار سال به حیات خود ادامه داده‌اند.

این گروه پژوهشگران که گزارش یافته های خود را در جریان آکادمی ملی علوم منتشر کردند، فهرستی از 23 واژه را ذکر کرده‌اند که هرکدام از آن‌ها در دست کم چهار زبان اوراسیایی وجود دارند.

بیشتر این واژه‌ها در میان عباراتی هستند که مورد استفاده بیشتری داشته‌اند. برای مثال: ضمیر «من» و «ما» و نام‌هایی مانند «مرد» و «مادر». اما یکی از دیگر نکات پرسش برانگیز در این میان دلیل مبهم عمر طولانی واژه‌هایی مانند «تُف کردن» (spit) یا «پوسته درخت» (bark)، و «کِرم» (worm) بوده که همه تاریخچه‌ای قدیمی داشته‌اند.

پیگل درباره دلیل ماندگاری این واژه‌ها می‌گوید: «پوسته درخت برای انسان‌های قدیمی اهمیت زیادی داشته، آن‌ها از این ماده طبیعی برای عایق سازی، برافروختن آتش و تولید الیاف استفاده می‌کردند. اما راستش را بخواهید انتظار نداشتم فعل تف کردن را در این گروه ببینم. نمی‌دانم چرا این عبارت چنین عمر طولانی‌ای دارد. اعتراف می‌کنم در این زمینه تسلیمم.»

تنها چند فعل در فهرست واژه‌های ماندگار وجود دارند، از جمله «دادن»، که در شکل‌های مختلف پنج زبان اوراسیایی حفظ شده است. مارک پیگل دراین باره می‌گوید: «ماندگاری این واژه نیز نشانه‌ای از ویژگی جامعه انسانی و سطحی از همکاری است که ما در زندگی خودمان داریم.»

دانشمندان همکار مارک پیگل بر پایه یافته‌های پژوهش فوق، شجره نامه هفت زبان اصلی اوراسیایی را ترسیم کردند. نقطه اشتراک اصلی این هفت شاخه آن بوده که همه این زبان‌ها در قالب یک زبان واحد در 15000 سال پیش به وجود آمده و در جریان 5000 سال بعد به شاخه های متفاوت منشعب شده‌اند.

مارک پیگل می‌گوید: «این واقعیت که امروز می‌توانیم واژه‌هایی را در زبان خود بیابیم که نشانه‌های ریشه اولیه خود را تا عصر ما حفظ کرده‌اند، گویای اصلی بنیادی درباره ویژگی‌های زبانی ماست. این کشف به ما می‌گوید که ما انسان‌ها در طول ده‌ها هزار سال توانایی انتقال اطلاعات دقیق و پیچیده را از دهان به گوش داشته‌ایم.»