رویدادی که سبب انفجار گاما در قرون وسطی شد
دانشمندان می گویند در قرن هشتم میلادی یک انفجار عظیم گاما کره
زمین را تحت تاثیر قرار داده است و شواهد آن را می توان در نقاطی از کره زمین پیدا
کرد. انفجار گاما قدرتمندترین انفجاری است که تاکنون در عالم هستی شناسایی شده
است.
پژوهشگران در سال گذشته میلادی شواهدی یافته بودند که کره زمین در قرون وسطی در
معرض پرتوهای کیهانی گاما قرار گرفته اما آنها نمی دانستند چه رویداد کیهانی سبب
این پدیده شده است.
حال اخترشناسان حدس می زنند برخورد دو سیاهچاله یا ادغام دو ستاره نوترونی در
کهکشان ما -راه شیری- باعث این انفجار بسیار پر انرژی شده است.
اما دانشمندان شواهد این انفجار را چگونه یافتند؟
سال گذشته محققان متوجه شدند که در بعضی سروهای کهنسال در ژاپن میزان کربن رادیو
اکتیو یا کربن 14 بطور غیر طبیعی زیاد است.
در یخهای قطب جنوب هم مقدار بسیار زیادی بریلیوم 10 دیده شد.
این ایزوتوپهای رادیواکتیو زمانی بوجود می آیند که امواج عظیم پرتوهای کیهانی در
طبقات فوقانی جو با اتمها برخورد کنند، بنابراین وجود آنها نشان می دهد زمانی
پرتوهای ناشی از یک انفجار عظیم به جو زمین برخورد کرده اند.
بررسی سروهای ژاپن و یخهای قطب نشان داد که این انفجار باید بین 774 و 775 بعد
از میلاد مسیح اتفاق افتاده باشد اما تعیین منشا انفجار برای دانشمندان معما
بود.
در ابتدا این پرتوها را ناشی از انفجار یک "ابَر نو اختر" (سوپر نوا) دانستند
اما این فرضیه رد شد. اگر چنین بود ذرات باقیمانده از این انفجار را می شد همین
الان با تلسکوپ مشاهده کرد.
فرضیه گروهی از فیزیکدانان آمریکایی که اخیرا در مقاله ای آن را منتشر کردند این
بود که یک شرار خورشیدی بسیار عظیم سبب این تابش انرژی شده است.
اما جامعه علمی این توضیح را نپذیرفت چون تصور نمی شود که چنین انفجاری بتواند
این میزان از کربن 14 یا بریلیوم 10 تولید کند.
دانشمندان آلمانی نظریه دیگری را مطرح و منتشر کردند: انفجاری عظیم در درون
کهکشان ما -کهکشان راه شیری.
یکی از نویسندگان این مقاله، پروفسور رالف نوی هاوزر از موسسه اختر- فیزیک
دانشگاه ینا، می گوید: "ما طیف های این انفجار کوتاه مدت گاما [کمتر از دو ثانیه]
را بررسی کردیم تا ببینیم آیا با میزان کربن 14 و بریلیوم 10 مشاهده شده همخوانی
دارد یا نه و دیدیم که کاملا مطابقت می کند."
این تشعشات عظیم انرژی وقتی اتفاق می افتند که سیاهچاله ها، ستاره های نوترونی
یا کوتوله های سفید با هم برخورد می کنند - این در آمیختگی های کهکشانی فقط چند
ثانیه طول می کشند اما امواج عظیمی از پرتوهای کیهانی را ساطع می کنند.
"انفجار های گاما بسیار پر انرژی هستند و ما سعی کردیم فاصله انفجار را از روی
میزان انرژی اندازه بگیریم و به این نتیجه رسیدیم که این انفجار سه تا دوازده هزار
سال نوری با ما فاصله داشته، یعنی در کهکشان ما اتفاق افتاده".
با وجود این که این انفجار رویداد عظیمی بوده اما احتمالا اجداد ما از وقوع آن
مطلع نشده اند. دانشمندان فکر می کنند نور این انفجار نور از زمین قابل رویت نبوده
است. به این دلیل که جو زمین پرتوهایی را که از این فاصله به زمین می رسند جذب می
کنند. رد این انفجار فقط به صورت ایزوتوپهای رادیو اکتیو باقی می ماند، مثل همانها
که ردشان در یخهای قطب جنوب یا سروهای ژاپن پیدا شد.
پروفسور نوی هاورز معتقد است کره زمین به این زودی شاهد انفجار گامای دیگری
نخواهد بود: "انفجار گاما پدیده ای نادر است و حداکثر هر ده هزار سال و حداقل هر یک
میلیون سال یکبار اتفاق می افتد."
اما اگر چنین انفجاری رخ دهد تاثیر بیشتری از انفجار قبلی بر سیاره ما خواهد
گذاشت.
اگر یک انفجار کیهانی به همان بزرگی انفجار هزار و دویست سال پیش رخ دهد،
ماهواره ها را از مدار خارج می کند و اگر فقط چند صد سال نوری نزدیکتر اتفاق بیفتد
لایه ازون نابود می شود که این اثر ویرانگری بر حیات در کره زمین خواهد گذاشت.
البته به گفته پروفسور نوی هاوزر این اتفاق "بسیار بعیدی" است.
با این حال پژوهشگران آمریکایی هنوز هم نظریه شرار خورشیدی را قابل قبولتر می
دانند.
پروفسور ایدرین ملوت از دانشگاه کانزاس آمریکا معتقد است در توضیح انفجار قرن
هشتم میلادی باید احتمالات را در نظر گرفت: " انفجار کوتاه مدت پرتوهای گاما و شرار
خورشیدی هر دو محتمل هستند"، اما تا آنجا که ما می دانیم "در آن زمان احتمال انفجار
گاما ده هزار بار کمتر بوده است."