دانشمندان برجسته انستیتو فناوری كالیفرنیا با فناوری شناخته شده MRI از بسیاری از رموز قلبی از جمله رابطه بین تركیب بندی ماهیچه‌های قلبی و عملكرد قلب در پمپاژ خون پرده برمی‌دارند تا آنجاكه پیش‌بینی می‌شود نخستین نقشه‌برداری ساختار قلب جهان به زودی ارائه شود.

دكتر مرتضی قریب استاد ایرانی انستیتو فناوری كالیفرنیا و مدیر گروه تحقیقاتی قلب و دكتر عباس نصیرایی‌مقدم از محققان برجسته علوم مهندسی‌ زیستی در این انستیتو با شركت در كنفرانس تلفنی خبرگزاری مهر ابعاد گسترده و جالب توجهی از این دستاورد علمی و تحقیقاتی را تشریح كردند.

دكتر قریب در آغاز این كنفرانس علمی گفت: بی‌شك نمی‌توان ادعا كرد كه پروژه بررسی ماهیچه قلبی و ارتباط آن با عملكرد این عضو حیاتی حاصل تلاشهای فردی بوده است. این دستاورد حاصل پژوهشهای تیمی بوده و تلاش شده است تا در آن به بررسی دقیق ساختمان قلب و ارتباط ماهیچه‌های قلبی با عملكرد این عضو مهم پرداخته شود.

آیا می‌توان شما و دكتر نصیرایی‌مقدم را به عنوان نخستین گروهی در دنیا دانست كه به بررسی این رابطه پرداخته‌اند؟

دكتر قریب در پاسخ گفت: در گوشه و كنار دنیا پروژه‌های مشابهی در دست بوده و هست با این حال این تلاش‌ها هیچ‌گاه به نتیجه نهایی نرسیده‌اند. در پروژه‌ای كه دكتر نصیرایی‌مقدم آغازگر آن بوده است، استفاده از فناوری MRI برای بررسی لحظه‌ای عملكرد قلب و وضعیت ماهیچه‌های قلبی مورد توجه قرار گرفته است.

این دانشمند برجسته افزود: البته در گذشته محققان به اهمیت این ماهیچه قلبی واقف شده بودند اما هیچ‌گاه تلاش جدی برای یافتن ارتباطی میان آن و عملكرد قلب و چگونگی پمپاژ خون صورت نگرفته بود. پس به خوبی می‌توان متصور شد كه چون این ماهیچه به عنوان موتور اصلی قلب عمل می‌كند، یافته‌های ما از اهمیت بالایی برخوردار بوده و به جرأت می‌توان گفت كه نخستین گروه در دنیا هستیم كه از روش MRI- DENSEبرای روشن كردن ساختار عملی قلب استفاده كرده‌ایم.

فكر می‌كنید مهمترین استفاده‌ای كه می‌توان از این یافته جدید داشت، چه چیزی است؟

دكتر قریب ادامه داد: با استفاده از فناوری MRI در بررسی ساختار قلبی می‌توان به درك بهتر و مؤثرتری از چگونگی پیدایش بیماریهای قلبی دست یافت.

چرا MRI؟

دكتر نصیرایی‌مقدم در خصوص تأكید بر استفاده از فناوری MRI در بررسی ساختار قلب گفت: MRI تكنیك پیشرفته و البته غیرتهاجمی است كه می‌توان از آن برای مطالعه وضعیت تمامی قسمتهای بدن استفاده كرد. قلب و ماهیچه آن نیز از این قاعده مستثنی نیست. مزیت اصلی پروژه ما این است كه به صورت كاملاً غیرتهاجمی به جلو می‌رویم و با كیفیت بالایی چگونگی فعالیت اجزاء متحرك قلب را دنبال می‌كنیم.

به نظر می‌رسد كه با توجه به توسعه دانش‌های نوین و به ویژه فناوری‌های مرتبط با مطالعه ساختاری قلب و ماهیچه آن، اطلاعاتی كه نیاز داشته‌اید در گذشته نیز ارائه و بررسی شده اند؟

دكتر نصیرایی‌مقدم در خصوص این پرسش گفت: دقیقاً همین طور است. این چیزی است كه دیگر محققان نیز به مطالعه آن پرداخته و یافته‌هایی نیز ارائه كرده‌اند اما هیچ‌گاه تحلیل خاصی بر روی این داده‌ها با دقت و رهیافت مناسبی صورت نگرفته است. كار اصلی ما ارائه این رهیافت برای تجزیه و تحلیل این داده‌ها بوده است. در جریان همین بررسی‌ها بوده است كه از نحوه حركت عضله قلب تصورات جدیدی به دست آورده‌ایم.

این محقق افزود: زمانی كه قلب در حالت انقباض است، بررسی اینكه كدام نواحی قلب بیشترین نقش را در عملكرد كلی آن ایفا می‌كنند، می‌تواند به حل بسیاری از پرسش‌های بدون جواب كمك كند. ما در ادامه ساختار فضایی این نواحی از قلب را مورد مطالعه قرار دادیم و دریافتیم كه نقاط مورد نظر اصلی، ارتباط پیچشی باهم دارند.

با توجه به اهمیت حیاتی كه این اكتشاف دركمك به میلیونها بیمار قلبی و یا افراد مستعد دارد، وضعیت مطالعاتی از این دست در جهان چگونه است؟

دكتر قریب گفت: هم‌اكنون چندین گروه در اسپانیا و هلند مشغول انجام مطالعات مشابهی هستند. البته در انگلیس هم تلاشهای جالب توجهی درباره استفاده از MRI برای بررسی این ارتباط در قلب آغاز شده است كه البته هر كدام مدل و استراتژی خاص خود را دارند.

پروژه نقشه راه قلب، تحولی نوین در مطالعات قلبی

وی افزود: در دنیا دو گرایش نظری متفاوت درباره ساختار قلب وجود دارد. گرایش نخست بر این عقیده استوار است كه قلب عضوی است كه ساختار آن در قالب انقباض و انبساط، سالها پیش شناسایی شده است اما در نقطه مقابل گرایش دوم بر این نكته تأكید دارد كه ساختار داخلی قلب بسیار پیچیده‌تر از تصورات فعلی است. در این میان ما گرایش سومی ارائه كرده‌ایم كه می‌گوید، این ساختار پیچیده وجود دارد اما به طور خاصی فعالیت داشته و بر اساس تجمیع برآیندهای خاصی عمل می‌كند. در حقیقت مشكل موجود این است كه برخی به دنبال چیز غلطی هستند و بر ابهامات موجود می‌افزایند.

این محقق افزود: ما تلاش كردیم كه تمامی این عقاید را كنار گذاشته و با نگاهی كاملاً علمی به قضیه نگاه كنیم. در نتیجه به این نقطه رسیدیم كه مدل مورد نظر برای قلب باید مدلی پیشگو و عملی باشد.

فكر می‌كنید اختلاف نظر این دو گرایش درخصوص ساختار قلب ریشه در چه عواملی دارد؟

دكتر نصیرایی‌مقدم در این باره به مهر گفت: شاید بیش از نیم قرن باشد كه به ساختار قلب توجه ویژه‌ای شده است. در این مدت بر روی این عضو حیاتی كارها و مطالعات گسترده‌ای شده است اما به نظر می‌رسد علت اختلاف نظر دو گروهی كه دكتر قریب به آن اشاره كرد به این مسأله باز می‌گردد كه ارتباط میان این عضله و عملكرد قلبی به درستی بررسی نشده است. نكته جالب توجه و البته قابل تأمل این است كه برخی مدعی هستند اصولاً چنین بررسی‌ای اهمیت خاصی ندارد.