این سوال مطرح است كه اگر واقعاً طب سنتی روش مؤثری برای درمان بسیاری از بیماری‌هاست، چرا یك دفعه ترك شده است؟ آیا مردم نسبت به گنجینه علمی خود دچار فراموشكاری شده‌اند یا برنامه خاصی برای نابودی آن اجرا شده است؟ مطالعه كتاب «تاریخ طب در ایران» نوشته «دكتر سیریل الگود» پزشك سفارت انگلیس در دربار قاجار، حقایق تلخی را بر ما روشن می‌كند.

با خواندن كتاب «تاریخ طب در ایران» متوجه می‌شویم كه استعمار، اولین بار به وسیله طب خود وارد این مملكت شد و حذف طب سنتی، بنا به اعتراف سیریل الگود و سایر مورخان و اطبای غربی، حركتی خزنده بود كه طی ده‌ها سال تلاش و برنامه‌ریزی بی‌وقفه حاصل شد و جهت این حركت نیز از بالا به پایین بود، یعنی ابتدا شاهان و شاهزادگان را متقاعد كردند، بعد راه آموزش طب سنتی را مسدود و در نهایت مردم را مجبور به روی آوردن به طب شیمیایی كردند.

سیریل الگود در كتاب خود می‌گوید:

«مبارزه با طب سنتی از زمان شاه عباس صفوی كه مقارن با ورود كمپانی هند شرقی به ایران بود، در دستور كار قرار گرفت، لیكن به علت مقاومت مردمی هیات‌هایی كه در زمان صفویه به ایران می‌آمدند، توفیقی به دست نیاوردند.»

پزشك كمپانی هند شرقی در آن زمان فردی به نام فرایر بود. او در مورد این ناكامی می‌گوید:

«این‌ها اصلاً عادت ندارند با مطالعات و تحقیقات جدید پیشرفت كنند و از این جهت، با همان تعصبی كه به مقدسات متمسك هستند، به اصول طب خود چسبیده‌اند.» این سخنان علاوه بر این كه عصبانیت این پزشك از اعتقاد مردم به طب خود را نشان می‌دهد، بیانگر شدت اعتقاد مردم آن زمان به طب سنتی در حد باورهای مذهبی است.

آیا اگر مردم كه طبیعتا همیشه به سلامتی خود علاقه مندند، از طب سنتی خود نتیجه نمی‌دیدند و از آن راضی نبودند، چنین به آن پایبندی نشان می‌دادند؟ بعد از دوران صفویه به دوران قاجار می‌رسیم. سیریل الگود در ادامه كتاب خود می‌گوید:

«ویژگی مهم دوران قاجار، انتقال طب ابن سینا به طب‌هاروی و پاستور بود. هیات‌های نمایندگی كه در این زمان به ایران می‌آمدند، اغلب پزشك بودند و به این ترتیب طب غربی به ملایمت و آهستگی در سنگرهای طب سنتی نفوذ كرد.»

از این سخنان، خزنده بودن و اینكه این حركت به قصد غلبه و تسلط فرهنگی بوده است، روشن می‌شود. واضح است كه برای غلبه بر یك ملت باید آن را نسبت به داشته‌های خود دچار خود باختگی كرد و كدام خود باختگی از این بالاتر كه یك ملت بپذیرد برای حفظ سلامتی و درمان خود محتاج به بیگانگان است؟ پس وقتی در این سنگر تسلیم شود، سایر سنگرها را راحت‌تر تخلیه می‌كند و دقیقا به همین علت است كه هیات‌های نمایندگی غربی كه به ایران می‌آمدند، عمدتاً از میان پزشكان انتخاب می‌شدند.

سیریل الگود زمانی این اعترافات را می‌گوید كه اهداف استعمار در این مورد كاملا پیاده شده و كار از كار گذشته است. وی اظهار می‌دارد:

«بدیهی است كه اكنون دور نمای طب به نحو محسوسی تغییر یافته بود. 50 سال آموزش به وسیله اساتید خارجی، نسلی را پدید آورده بود كه دید آنها كاملا با پدرانشان متفاوت بود. این نفوذ فرهنگ غربی به وسیله هیات‌های پزشكی در مراكز مختلف كشور تقویت شده بود و بزرگترین افتخار و اعتبار را در این مورد باید به این هیات‌ها داد.»

سیریل الگود آن گاه وضع قانون منع طبابت سنتی را به عنوان آخرین میخ تابوت ابن سینا معرفی كرده و می‌گوید:

«در سال 1911وضع قانون طبابت بر اساس دیپلم و مدرك صورت گرفت كه می‌گفت: هیچكس در هیچ نقطه از ایران حق اشتغال به هیچ یك از فنون طبابت را ندارد، مگر اینكه از وزارت معارف اجازه نامه گرفته یا تصدیق نامه از ممالك خارجه داشته باشد.

بدین ترتیب آخرین میخ تابوتی كه حاوی جسد مرده طب سنتی بود كوبیده شد. سمت معلمی طب ابن سینا نیز منسوخ شد. تمام این اصلاحات نشان می‌داد كه با سپری شدن دوره مجریان طب رازی و ابن سینا، روش‌های طبی منسوب به آنان نیز محكوم به فنا شده است.

رسم دیرینه خدمت شاگردی نیز از بین رفت و حكیم‌ها دیگر نمی‌توانستند شاگردانی به سوی خود جلب و معلومات و تجربیات عملی خود را به آنها منتقل كنند. تمامی این پیشرفت‌ها به وسیله سیاست اروپا به شدت كنترل می‌شد.»

ملاحظه می‌كنید كه اصلاً صحبت از یك حركت علمی و جایگزینی منطقی در كار نیست و اصلاً تحقیق و بحثی در تاریخ نمی‌بینیم كه مقایسه‌ای میان طب رایج و طب سنتی انجام داده و رأی به برتری طب رایج داده باشد. آری این بود مختصری از حادثه نامیمونی كه بر سر طب سنتی ما و مخصوصا حجامت رفته است واز آنجایی كه حجامت درمانی بدون داروست و هیچ وابستگی به خارج ندارد، بیش از سایر روش‌های درمان در طب سنتی مورد عناد و ستیزه جویی قرار گرفته و می‌گیرد.

در پایان، لازم به ذكر است كه ما منكر پیشرفت‌های پزشكی رایج در زمینه جراحی، ارتوپدی، ابزار تشخیصی و خلاصه آنچه به مدد تكنولوژی و مهندسی پزشكی حاصل شده است نیستیم، بلكه بحث بر سر این است كه طب رایج در درمان بیماری‌های مزمن ناكام مانده و روز به روز این ناكامی‌ها و عوارض استفاده طولانی مدت از داروهای شیمیایی بیشتر رخ می‌نمایاند.

پیامبر اكرم(ص) می‌فرمایند: در شب معراج وقتی به آسمان هفتم صعود كردم، هیچ مَلكی از ملائك از من گذر نكردند، مگر اینكه گفتند:‌ای محمد حجامت كن و امتت را به حجامت كردن و خوردن سیاه دانه امر بفرما. (تفسیر المیزان، سوره اسراء، آیه 1)

پیامبر اكرم اكرم(ص) فرموده اند: آن قدر جبرئیل در مورد حجامت به من سفارش كرد كه فكر كردم مبادا واجب است. (بحارالانوار، ج 62، ص126)

دكتر رضا منتظر ـ عضو هیأت علمی موسسه تحقیقات حجامت ایران