كلیات لایحه ایمنی‌زیستی در حالی در كمیسیون كشاورزی مجلس به تصویب رسیده است كه اختلاف‌نظر‌ها در مورد این لایحه همچنان ادامه دارد و برخی كارشناسان محیط ‌زیست و همچنین فعالان عرصه كشاورزی پایدار نسبت به چند بند از لایحه تصویب شده در كمیسیون معترضند.

« زیركشت رفتن 500 هزار هكتار از اراضی كشاورزی كشور برای تولید محصولات ترا‌ریخته، تنوع زیستی ایران را با مشكل جدی مواجه می‌كند.»

دكتر عبدالمجید مهدوی دامغانی، دبیر انجمن علمی كشاورزی بوم‌شناختی ایران، در گفت‌وگو با همشهری از فراهم نبودن زیر‌‌‌ساخت‌‌ها برای كشت این میزان محصول ترا‌ریخته در كشور سخن می‌گوید.

زیر‌كشت رفتن 500 تا 600 هزار هكتار از اراضی كشور با محصولات ترا‌ریخته كه در این لایحه بر آن تاكید شده است، معادل 5/0 درصد از اراضی زیركشت این محصولات در جهان است ( 120 میلیون هكتار در حال حاضر) كه طبق مصوبه هیات وزیران در سال 84 باید تا سال 1404 محقق شود.

اما دكتر مهدوی دامغانی معتقد است كه این رقم عددی خام و كارشناسی نشده است و زیر‌ساخت‌های لازم برای رسیدن به این عدد در كشور فراهم نیست: كشت محصولات ترا‌ریخته علاوه بر دانش كافی، نیازمند بذر خاص، كود خاص و... است، اما در كشور ما نهاد‌های كافی تامین‌كننده این ملزومات وجود ندارد و این مسئله ایجاد انحصار می‌كند.

اما آیا به بهانه فراهم نبودن زیر‌ساخت‌ها باید فعالیت در عرصه تولید گیاهان ترا‌ریخته تعطیل شود؟ پاسخ دكتر مهدوی به این سؤال همشهری منفی است: ما به محصولات ترا‌ریخته اعتقاد داریم و معتقدیم بیوفناوری نوین منافاتی با كشاورزی پایدار ندارد، اما قانونی كه در مجلس به تصویب می‌رسد باید قانونی جامع باشد و با استفاده از نظر تمام صاحب‌نظران شرایط به‌گونه‌ای فراهم شود كه ابتدا زیر‌ساخت‌های لازم آماده شود و سپس از یك فناوری استفاده كنیم، در غیراین صورت ماجرایی مانند داستان شبكه تلفن همراه در كشور تكرار می‌شود كه بدون فراهم كردن زیر‌ساخت‌های مورد نیاز اقدام به واگذاری تلفن همراه شد و در نتیجه امروزه شاهد وجود شبكه‌ای هستیم كه از استاندارد‌های رایج فاصله دارد.

تنوع زیستی را دریابید

فرض كنید 500‌هزار هكتاری كه قرار است به كشت محصولات ترا‌ریخته اختصاص یابد متشكل از 250 هزار مزرعه 2 هكتاری است كه در گوشه و كنار این مملكت قرار دارد و كشاورزان در هر ناحیه گونه‌ای خاص از گندم و برنج و... را در آن می‌كارند. باز هم فرض كنید كه واریته و نوع بذر مورد استفاده هر 20 كشاورز یكسان باشد.

با این حساب این سطح زیر‌كشت متشكل از حدود 10‌هزار گونه متفاوت است كه هر گونه خصوصیات خاص خود را دارد و از نظر ژنتیك و در نتیجه خواص، كیفیت و مقاومت به عوامل محیطی با گونه‌های دیگر متفاوت است.

اما اگر قرار باشد این 500 هزار هكتار به كشت محصولات ترا‌ریخته اختصاص یابد، این تنوع ژنی نهایتا به 20 تا 30 مورد می‌رسد و با گذشت زمان و استمرار كشت گونه‌های محدود، تنوع زیستی گونه‌های مختلف محصولات كشاورزی ما از میان می‌رود.

دبیر انجمن علمی كشاورزی بوم‌شناختی ایران كه از اعضای هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی است، با این مقدمه می‌گوید: در این صورت در سال‌های آتی اگر بخواهیم حتی با همین شیوه تولید محصولات ترا‌ریخته مثلا گندمی با ژن مقاوم به خشكی تولید كنیم امكان‌پذیر نیست چون ما تنوع زیستی را از بین می‌بریم و شاید این ژن به مرور زمان از بین رفته باشد.

وجود یك بانك ژن از انواع و اقسام گونه‌های موجود در كشور راه‌حلی است كه می‌تواند در این مورد راه‌گشا باشد.

همچنان‌كه دكتر مهدوی می‌گوید: در كشور‌هایی كه اقدام به كشت وسیع محصولات ترا‌ریخته می‌شود چنین بانك‌هایی وجود دارد و حفظ تنوع زیستی مورد توجه قرار می‌گیرد، اما ما بدون وجود چنین زیر‌ساخت‌هایی و بدون كار كارشناسی كافی می‌خواهیم 500 هزار هكتار از اراضی كشاورزی را زیركشت محصولات ترا‌ریخته ببریم.

احتمال مصرف بیش از حد سموم شیمیایی در اثر كشت گیاهان ترا‌ریخته مورد دیگری است كه این متخصص به آن اشاره می‌كند: برخی محصولات ترا‌ریخته مقاوم به آفات هستند و نیاز به سموم شیمیایی را از بین می‌برند كه این خصوصیتی بسیار مثبت و ارزنده است، اما مشكل اینجاست كه برخی از گونه‌ها نسبت به علف‌كش‌ها مقاوم هستند.

احتمال بررسی جزئیات لایحه در مجلس

انتقاد‌ها به كلیات لایحه تصویب شده در كمیسیون كشاورزی در حالی است كه عباس رجایی رئیس این كمیسیون از احتمال بررسی جزئیات لایحه در كمیسیون كشاورزی و نه در صحن علنی مجلس خبر می‌دهد: با توجه به تغییر آیین‌نامه داخلی مجلس و یك شوری شدن تمام قوانین، این احتمال وجود دارد كه لایحه ایمنی‌زیستی نیز مجددا به كمیسیون كشاورزی برگردد و جزئیات آن نیز در این كمیسیون تصویب و سپس در صحن علنی مجلس مطرح شود.

رجایی در گفت‌وگو با همشهری ادامه می‌دهد: در این صورت به‌نظر می‌رسد كه طرح این لایحه در صحن علنی مجلس پس از عید انجام شود، اما در غیراین صورت كلیات لایحه پیش از بررسی بودجه در صحن مطرح می‌شود.

وی در پاسخ به این سؤال كه چرا از نظر كارشناسان مختلف در تصویب این لایحه بهره برده نشده است، می‌گوید: قانونگذار موظف به انجام این كار نیست اما ما سعی كردیم در حد امكان از نظرات انجمن‌های علمی و كارشناسان استفاده كنیم و در تصویب جزئیات لایحه نیز این كار را انجام می‌دهیم تا قانونی جامع و كامل به تصویب برسد.