جایگاه طبیعت در قرآن را می‌توان چه از لحاظ ظاهری، آماری و چه معنایی در چندین بخش برشمرد. از لحاظ لغوی در یك دسته‌بندی به صورت 1.عینی 2.علی- عینی 3.علوم طبیعی است. (تفسیر نمونه، 27جلدی)

جلوه‌های عینی:

عناصر طبیعی كه با مشاهده می‌توان آنها را درك كرد.

1- آب: دریا رود، آب؛ 2- باد؛ 3- خورشید و ستارگان: ماه، ستارگان، خورشید، كهكشان، شهاب؛ 4- خاك: فلزات ، عناصر معمولی، كوه‌ها، زمین، دره، خاك.؛ 5- جانداران: الف. گیاهان: جنگل، گیاهان ب: حیوانات؛‌ 6- آسمان؛ 7- آتش

جلوه‌های علی و عینی:

عواملی از عناصر طبیعی كه بر اساس علیت پدید آمده‌اند با این كه از عناصر طبیعی به شمار می‌آیند ولی در جایگاه دوم قرار دارند.

1- آب: جزرو مد، سیل، باران، صاعقه، تگرگ، سراب، گرداب؛ 2- باد: نسیم، طوفان، گردباد؛ 3- خورشید و ستارگان: خسوف، كسوف، نور، سایه؛ 4- خاك: زلزله، فسیل؛ 5- آسمان: رنگین كمان، جو، ابر، شفق و فلق 6- آتش: آتشفشان، گرما، سرما؛ 7- جانداران

علوم طبیعی:

علوم مربوطه با عناصر طبیعی كه به صورت كلی تقسیم شده است.

1- آفرینش و رشد؛ 2- زوجیت؛ 3- تعادل؛ 4- جاذبه؛ 5- انعكاس؛ 6- سال و ماه؛ 7- شب و روز

عینی

1- آب

 جلوه‌های عینی: 

عناصر طبیعی كه با مشاهده می‌توان آنها را درك كرد. 1- آب: دریا رود، آب؛ 2- باد؛ 3- خورشید و ستارگان: ماه، ستارگان، خورشید، كهكشان، شهاب؛ 4- خاك: فلزات ، عناصر معمولی، كوه‌ها، زمین، دره، خاك.؛ 5- جانداران: الف. گیاهان: جنگل، گیاهان ب: حیوانات؛‌ 6- آسمان؛ 7- آتش

زندگی در اعماق دریاها رحمن 25-19

رودهای عظیم دریایی رحمن 25-19

منافع و مواهب دریاها نحل 18-14 ناظر 12-11 یس 40-37

دریا با ذخائر گرانبها رحمن 25-19

دریا ، دیار عجائب رحمن 25-19

دریای آب شیرین و شور در كنار هم فرقان 55-51 رحمن 25-19

دریاها و حائل بین آنها نحل 64-60

عدم یكسان بودن دریای شور و شیرین فاظر 12-11

مكان دریای آب شیرین فاطر 12-11

فوائد آب نحل 67-65 فرقان 50-45 سجده 30-26

آب اولین موجود عالم نور 45-43

آب اساس همه موجودات لقمان 11-10

نقش آب در زندگی بشر واقعه 74-68

آب مهمترین مایه حیات عبس 32-24

2- باد

بادهای منظم

بشارت های فراوان بادها روم 50-46

چگونگی وزش باد شوری 36-32

بادهای زاینده و نازا زاریات 46-38

فوائد بادها ابراهیم 18 فرقان 50-45 نحل 64-60 ناظر 10-8 جائیه 6-1

3- خورشید و ستارگان

كره ماه بقره 189 یونس 6 – 5 یس 40-37

منزلگاه ماه یونس 6-5 یس 40-37

كره خورشید نساء 171

نفس خورشید در عالم حیات شمس 10-1

چراغ نورانی و حرارت سنجش بنا 16-6

خورشید كره دانه و سوزان تكویز 9-1

خاموشی تندریجی خورشید تكویر 9-1

 جلوه‌های علی و عینی 

عواملی از عناصر طبیعی كه بر اساس علیت پدید آمده‌اند با این كه از عناصر طبیعی به شمار می‌آیند ولی در جایگاه دوم قرار دارند. 1- آب: جزرو مد، سیل، باران، صاعقه، تگرگ، سراب، گرداب؛ 2- باد: نسیم، طوفان، گردباد؛ 3- خورشید و ستارگان: خسوف، كسوف، نور، سایه؛ 4- خاك: زلزله، فسیل؛ 5- آسمان: رنگین كمان، جو، ابر، شفق و فلق 6- آتش: آتشفشان، گرما، سرما؛ 7- جانداران

خورشید كانون حیات بخش منظومه ماه تكویر 14-10

سازنده ترین نفس خورشید در زندگی موجودات زنده شمس 10-1

سنگهای ستاره سفری نجم 49-42

نجم ثابت طارق 10-1

قمرهای زمل طارق 10-1

كرات آسمانی بقره 50

برجهای آسمانی و نظم دقیق سیر خورشید و ماه فرقان 62-60

عدد كرات نردیشیان لقمان 30-25

پیوند حكم كرات با یكدیگر زاریات 14-7

تعداد كرات كه به گرد خورشید گردش می كنند طلاق 12

تفاوت مقدار روز در كرات آسمانی ممارح 7-4

نظم دقیق در تمام كرات نازعات 33-27

خورشید و ماه انعام 96-95 انساء 33-30 لقمان 30-25 فاطر 14-13 زمر 43-41 مصلت 39-37 رحمن 6-1

پوشیدن بودن زمینی بر اثر باران‌های سیلابی انعام 92 شورا 8-6

منزلگاه خورشید و ماه حجر 18-16

خورشید و ماه در فلك خود شناورند یس 40-37

كهكشان‌ها ملك 5-1

پیدایش منظومه شمسی قمر 3-1

منظومه شمسی ماه رحمن 6-1

پنج ستاره منظومه شمسی تكویر 25-15

كهكشان‌ها انشقاق 9-1

شهاب‌ها و وزن آنها انبیاء 33-30

شهاب چیست نحل 14-7 جن 10-7

قطعات سنگ‌های عظیم آسمانی قمر 3-1

شهاب‌ها قمر 3-1 ملك 5-1 حجر 18-16

ستارگان ثبابت و سیارات انعام 97

منظره زیبا و شاعرانه ستارگان آسمان حجر 18-16 نباتات 10-6

فوائد ستارگان نحل 18-14

اشكال فلكی نحل 18-14 فرقان 62-60 سرج 9-1

حركت زمین اجرام فلكی فرقان 2-1

یكی از صورت‌ها فلكی یس 40-37

نام صورت‌های دوازده گانه فلكی بروح 9-1

ستارگان مسكونی آسمان شوری 33-27

تعداد ستارگانی كه با چشم دیده می‌شود حاقه 43-38

چند دسته از ستارگان نازعات 5-1

نجوم متحیره تكوبر 25-5

ستاره ثریا و شمری نجم 4-1

4-خاك

گسترش زمینی نازعنات 3-27

عظمت زمینی ق 11-6

 علوم طبیعی 

علوم مربوطه با عناصر طبیعی كه به صورت كلی تقسیم شده است. 1- آفرینش و رشد؛ 2- زوجیت؛ 3- تعادل؛ 4- جاذبه؛ 5- انعكاس؛ 6- سال و ماه؛ 7- شب و روز

نكات زمینی شناسی رعد 4-1

اسرار كره خاكی ق 5-1

زمین بقره 33-30 حجم 66-63 نحل 64-60

زمین در مراحل اولیه شمس 10-1

شكافتن زمین عبس 32-24

كره زمین محلی آرام مطمئن و محفوظ ذاریات 51-47

ارامش زمین الرحمن 13-7

زمین گهواره‌ای برای انسان زخرف 14-9 نبا 16-6

رام بودن زمین قلم 7-1

زمین به منزله فرش نوح 20-15

كره زمین و سطح بودن آن نماشیه 26-17

درون كره زمین مذاب و سوزان است سبا 6-9

جذب سنگ‌های سرگردان آسمانی به زمین سبا 9-6

زمین و رنده شدن آن فاطر 10-8

نازكی طبیعت اصلی زمین یس 40-38

تنظیم عوامل طبیعی در زمین زاریات 23-20

جو انعام 96-95 بقره 33-30 انعام127-125

اكسیژن فرقان 2-1

اهمیت خاك حجر 44-26

فوائد خاك نباء 33-28

خاك سرچشمه بركات اعراف 18-11

خاك برتر از آتش جل 83-71

فلسفه آفرینش كوه‌‌ها لقمان 11-10

عوامل پیدایش كوه‌ها رعد 4-1 حجر 21-19 علی 19-14 نحل 18-14 نحل 64-60 مصلت 12-9 نبا 166 نازعات 33-27 علی 19-14 ق 11-6 مرسلات 28-16

حركت كوه‌ها نحل 88-86

كوه و تنوع آن ها ناطر 28-27

كوه‌های بلند نور 45-43

ویژگی پوسته زمین ملك 18-15

حركت زمین شمس 10-1

سرعت حركت زمین به دور خود و خورشید رحمن 13-7 نحل 88-86

سنگها مركب از میلیاردها اتم ؟ 18-6

5- جانداران

تنوع گیاهان از آب واحد یونس 27-26

غذای موجودات زنده در اعماق دریا هود 6

همكاری حیوانات دریا با پرندگان هود 6

زوجیت موجودات جهان یس 36-33

چهره های متنوع حیات نور 45-43

اقسام پنجگانه حیات انفال 26-24

مهمترین لحظه حیات در یك گیاه انعام 96-95

رشد گیاه انعام 99-98

عمل نخاع در گیاهان انعام 99-98

گیاهان مهمترین عامل زندگی بشر حجر 21-19

كربن گیری گیاهان از هوا یس 80

تشكیلات ساختمان یك گیاه واقعه 67-63

نكات گیاه شناسی رعد 4-1

 علی و عینی 

آب163 نظام بارش باران مجلس 32-24،164 فوائد باران انعام 99-98 نحل 13-9 مومنون 22-17 روم 50-46 لقمان 11-10 سجده 30-26رمر 22-21 ق 11-6 بناء 16-6 مجلس32-24،165 باران احیا كننده زمینهای مرده نحل 67-65 روم 25-23 مصلحت 39-37 زخرف 14-9 حانیه 6-1 ق 11-6

درختان نحل 64-60

هدف آفرینش درختان یس 40-37

شباهت و تفاوت درخت زیتون و انار انعام 99-98 انعام 141

درخت زیتون نور 38-35

درخت خرما رحمن 13-7

علم زمین شناسی رعد 4-1

زمین و راه‌های و آب و گیاهان طه 55-49

نشانه برای تشخیص راه بر روی زمین نحل 18-14 انبیاء 33-30

فوائد درخت خرما رحمن 69-62

علت آتش سوزی در جنگل‌ها یس 80

درختی كه تمام فصول سال سرسبز است ابراهیم 27-24

میوه ها نحل 67-65

انواع مختلف میوه فاطر 28-27

خلقت عجیب انار انعام 99-98

خرما و انگور مومنون 22-17

سوگند خدا به انجیر و زیتون تین 8-1

6- آسمان

آسمان و زمین و پركات آنها نحل 64-60

آسمان‌ها و زمین و عظمت آن روم 22-20 شوری 31-27 جاشیه 6-7

برپایی آسمان و زمین روم 25-23

منظور از آسمان بقره 33-30 بقره 48-47 انعام 33-30

رنگ آسمان بقره 33-30

عظمت آسمان جاشیه 6-1 ق 11-6 نماشیه 26-17

آسمان‌ها با ستارگان و شهابها مصلحت 12-9

زینت آسمان بوسیله ستارگان صافات 10-6

سقف آسمان بقره 33-30

آسمان یا سقف محفوظ انبیا 33-30

آسمان سقف محكم انبیا 33-30

تفسیر قرآن از آسمان طور 8-1

آسمان ضمیمه بزرگ الهی مومن 66-64

آسمان‌ها با ستونی نامرئنی لقمان 11-10

آسمان‌ها در حال گسترش ذاریات 55-47

برافراشتن شدن آسمان نازعات 33-27

آسمان‌ها هفت گانه بقره 48-47 مومنون 22-17 ملك 5-1 نوح 20-15 بنا 16-6

دو قشر روئیدن زمین مومنون 22-17 رمز 22-21 ملك 30-28

قشر خارجی كره زمین فرقان 2-1

******علی و عینی

1- آب

نظام بارش باران مجلس 32-24

فوائد باران انعام 99-98 نحل 13-9 مومنون 22-17 روم 50-46 لقمان 11-10 سجده 30-26رمر 22-21 ق 11-6 بناء 16-6 مجلس32-24

باران احیا كننده زمینهای مرده نحل 67-65 روم 25-23 مصلحت 39-37 زخرف 14-9 حانیه 6-1 ق 11-6

صاعقه اعراف 143 ذاریات 46-38

خط صاعقه در بیابان بیشتر از كوهستان بقره 29-28

صاعقه با لرزه شدید اعراف 156-155

صدای صاعقه نابود كننده جمعیتی هود 57-53

بركات رعد و برق رعد 15-12

دانه های تگرگ نور 45-43 نور 45-43

باران، رحمت است نحل 16-15 قصصی 17-14 مصلحت 54-53

مراحل تشكیل باران شوری 31-27

باران از ابرهای باران زا بناء 16-6

سراب نبا 20-17

ماده انرژی زا از میان آب و خاك و هوا یس 80

آب قابل اشتعال تكویر 9-1

2- باد

شن‌های روان و بادهای حاصب ملك 18-15

گردباد بقره 267

3- خورشید و ستارگان

لطام نور و ظلمت یونس 68-66 مومن63-60 جائیه 6-1 نارعات 33-27 یس 40-37 الیل 11-1 زمر 5-4-سایه رعد 15-12

سه نفس سایه در زندگی نحل 50-48

نیار به سایه نحل 83-78

حركت سایه‌ها فرقان 5-45

نورآفتاب مركب از رنگ یونس 6-5

فایده‌های نور خورشید یونس 6-5 یونس 33-31 نور 38-35

احتیاج بدن به نور قصص 75-71

نور مبدا هر گونه حیات و حركت فاطر 23-19

نور لطیف ترین موجود جهان یس 40-37

محاسبه نور و حرارت خورشید بناء 16-6

حركت دورانی و جریانی خورشید یس 40-37

سیل عظیم شمال و سیل عظیم جنوبی خورشید رحمن 18-14

تغییر چراغ درباره خورشید و نور در مورد ماه فرقان 62-60 نوح 20-15

نور خورشید ذاتی و نور ماه اكتسابی یونس 6-5

یس یعنی خسوف و كسوف قمر 55-47

خواص نور نور 38-35

مقدار سیر نور نجم 42-49

عدم دید جسم و دیدن رنگ آن انعام 103-100

4- خاك

آثار موجودات زنده نخستین به صورت فسیل عنكبوت 23-20

5- آسمان

قوائد ابر نور 45-43

******علوم طبیعی

1- آفرینش و رشد

آفرینش آدم از خاك السجده 9-6 رحمن 18-14

رویانیدن دانه‌ها از زمین عبس 32-24

جدا شدن زمین از خورشید به صورت گوی آتش اعراف 18-11

جهان در آغاز آفرینش به صورت دود بود فصلت 12-9

انبساط جهان ذاریات 47-51

دوران‌های شش گانه خلقت اعراف 54

2- زوجیت

زوجیت در گیاهان انعام 99-98

3- تعادل

تعادل بین گیاه كاكتوس و حشره ضد آن فرقان 2-1

تعادل بین موجودات جهان فرقان 2-1

تعادل بین اكسیژن و اسید كربنیك فرقان 2-1

4- جاذبه

فوائد جذر و مد فرقان 54-51

سرعت امواج جاذبه اسراء 1

مسئله جاذبه زمین اسراء 95-94

نظم ناشی از تعادل نیروی جاذبه و دافعه زمین فاطر 41-39

نیروی جاذبه و گریز از مركز انعام 96-95

5- انعكاس

عكس در آینه نساء 171

6- سال و ماه

سال و ماه توبه 36

حركات خورشید ابراهیم 34-31

حركت دورانی خورشید ناظر 14-13 یس 40-38

سال شمسی و خورشید یس 40-37

شرق و غرب در نظام جهان رحمن 18-14 معارج 41-36 بقره 274 اعراف 54

7- شب و روز

شب و روز و نظام‌های آن انبیاء 33-30 جم 62-60 مومنون 80-75 یونس 6-5 رعد 4-1 اسرا 48-45 انبیاء 33-30 جم 62-60 مومنون 80-75 نور 45-43 خارقان 2-1 فرقان 62-60 نحل 88-86 فرقان 50-45 فرقان 62-60 نحل 88-86 فرقان 50-45 لقمان 30- 25 نحل 88-86 مصص 75-71 ناظر 14-13 یس 40-37 زمر 5-4 حدید 6-4 بنا 16-6 شمس 10-1 لیل 11-1 یس 40-37

بحر صادق و فجر كاذب فجر 5-1

فایده شب و روز نحل 88-86 مومن 63-60 فصلت 39-37

شب شمس 10-1 تكویر 25-15 قدیر 5-1 حجر5-1

فایده شب انعام 96-95 نبا 16-6 الیل 11-1

رابطه شب با آرامش صف 13-10

********************************************************************

منبع: (تفسیر نمونه، 27جلدی)